Xoves. 28.03.2024
El tiempo

Unha viaxe á lúa, pasando polo mirador do Ézaro*

Unha viaxe á lúa, pasando polo mirador do Ézaro*

Arriba, foto tomada desde el mirador de Ézaro. Abajo, fotograma de la película Viaje a la Luna realizada por Georges Méliès en 1902. Arriba, foto tomada dende o mirador de Ézaro.
Abaixo, fotograma da película Viaje a la Luna realizada por Georges Méliès en 1902. O próximo día 28 de xaneiro estrearemos a sé de tec&tea celebrando o primeiro taller do proxecto, aínda na súa fase beta. Será soamente un testeo e por iso non se fixo ningunha convocatoria aberta nin tampouco difusión. Xuntarémonosdurante unhas horas algunxs nenxs, algúns pais e nais, algúns profes e algúns técnicxs e, aínda que o primeiro obxectivo sexan os nenxs, seguro que todxs imos levarnos a nosa correspondente aprendizaxe.

A idea que temos é que este testeo nos dea certo percorrido para lanzar o primeiro taller “oficial” con convocatoria aberta incluída. Aínda estamos pensando como dotar de contido a este experimento e o testeo nos porá a proba. Personalmente, séntome un pouco responsable deste líu. Con este lío refírome a lanzar a premisa de que a tecnoloxía é unha das cousas coa que nos xogamos o futuro, o noso e o dos que veñen. Polo tanto, si isto é así, pensaba eu que máis nos vale coñecer as súas entrañas. Responsable por poñerme con cabeza e corazón a “queimar as naves” para atopar o xeito de poder pensar e experimentar coa tecnoloxía. E facelo de verdade. De verdade significa, buscar un oco e darnos un tempo para pensar e facer.

E que pensar e facer facilítenos entender que raios fai toda esta cacharrería visible e invisible conquistando os espazos, os tempos, os petos, a nosa sociabilidade e un montón de cousas máis. Poder xulgar por nós mesmos que de todo nos parece bo, que malo e de que depende.

Como ía dicindo, dado que me sento un pouco responsable de leala, quería facer tamén un esforzo por explicar o que xa estamos facendo e tamén para compartir algunha ferramenta que me parece útil como acompañamiento no percorrido do proxecto. Gustaríame darlle valor e peso á semente que xa temos entre mans. Primeiro de todo quería felicitarnos porque soamente o feito de que o grupo de xentes antes mencionado vaiamos pasar unhas horas “explorando” ordenadores xa é darlle terra ao proxecto, que non é pouco!.

Non o digo para compracernos, paréceme importante. Explícome: aínda que un adoita xuntarse con infinidade de motivos sendo ademais o ordenador o que moitas das veces media nosas actividades sen que nos deamos moita conta -ler xuntos, un concerto, ver unha peli ou calquera outra cousa estupenda- o que sen ser uns nerds tecno-maniacos vaiámonos a xuntar poñendo o ordenador como premisa, paréceme a bomba!

Desenvólvoo: Que vaiamos escoitar que pensan os pequenos e que pensamos nós dos mesmos cacharros e do que facemos con eles. Engado: E de que previamente saquemos algún intre para suxerir que cousas son as adecuadas para contextualizar a nosa experiencia destripando o cacharro co que traballamos cada día. Resalto: Que fagamos o esforzo de pensarnos en relación á tecnoloxía e que isto non sexa un acto zombie -enviar mail, emoticono, pulsar I like- Matizo: que a tecnoloxía que media cada instante póñanos resistencias e pensémolas! Uauhhh! Insisto: paréceme a bomba!!! Isto en canto ao que corresponde aos adultos. E para os enanos, paréceme un luxo para a imaxinación, para a composición do mundo, para o pensamento abstracto e para o concreto. E para a conciencia crítica que necesitarán, seguro! O que non estea no allo pensará que o 28 imos á lúa!!! E en realidade tan só imos montar e desmontar ordenadores, pero que me diga a ver quen dos que agora me le o fixo antes! Pois debería de ser de cotián como ir ao baño, pero si, efectivamente unha gran porcentaxe do planeta, estamos estreñidos!

O día que de verdade haxa que irse á lúa, a maioría, rezarán “padre nuestros”. Por iso felicito a este equipo de exploradores novatos pero intrépidos! Despois de encomiar a sinxeleza e a urxencia do pouquiño pero significativo co que imos empezar a nosa primeira sesión experimental, direi que o reto do testeo será tamén intentar pensar como acompañar a práctica, a experimentación, con algo de reflexión.

Paréceme importante porque aínda que considere que o de destripar ordenadores xa de por si sabotea a superficialidade brandiña e glamurosa que nos venden da tecnoloxía, é dicir, que fai as veces de algo así como un pequeno efecto de shock, non é suficiente con todo para chegar á raíz. Deberiamos preguntarnos máis a miúdo por que o ordenador está en todas partes e en tan poucas ocasións o miramos interrogándoo. Non é curioso que pareza levar aí toda a vida, tan atento e tan utilitario e non sabemos nada da súa historia de vida? Da súa linguaxe? Do seu pensamento computacional? Das súas derivas...?

Saber o que ten dentro dános pistas, pero hai que elaboralas. De aí que tec&tea sexa a propósito, tecnoloxía en acción/tecnoloxía en cuestión. Outra cousas é que sempre cheguemos a ser tan rigorosos como a intención que lle dá nome ao proxecto.

Para axudar a descubrir ferramentas coas que construír este exercicio sutil que nos traemos entre mans vou tratar de propoñer unha que á miña personalmente paréceme fundamental. A historia.

Pero primeiro resaltarei que considero que a aproximación que tec&tea pretende facer desde unha hibridación de acción/reflexión soamente pode darse si a intención persiste no tempo e si cada experiencia lese en clave para ir afinando os instrumentos. É dicir, a historia por exemplo paréceme útil, pero vai ver que darse un tempo e afinar un pouco para atopar o xeito de que así o sexa. É importante partir sabendo que o que pretendemos forxar é unha especie de hábito e desexo pola interrogación e pola experimentación, neste caso usando a tecnoloxía.

Este hábito, de ser adquirido, podería servirnos logo para un montón doutras cousas. Volvendo ao exemplo, utilizar a historia como ferramenta debe de facerse coa mirada posta en que esta sirva como facilitadora para forxar devandito hábito. E claro, hai que recordarse de continuo que isto é imposible logralo da noite á mañá. Máis ben se empeza, vélase por iso, e un día un dáse conta de que algo vai calando!

Polo tanto, non hai que esquecer, que tec&tea non nos vai a saír nin á primeira, nin á segunda, senón aos poucos en cada un dos talleres e testeos que vaiamos facendo. Tocando, afinando, volvendo tocar, sen esquecernos de cara a onde era que iamos. Dito isto vou contar por que ao meu botar man da historia paréceme unha ferramenta útil para forxar esta especie de hábito que tenda á interrogación e a experimentación.

Dun tempo para acó a historia fascíname. Sobre todo desde que hei ter que recorrer a ela por mor dos meus estudos de doutorado relacionados cos procesos de organización social e a arte. O que me fascina da historia como ferramenta e para o caso que aquí nos ocupa, é que ten un efecto mirador. E dígoo, case case, literal.

Poñamos por caso un exemplo común á maioría de nós. O mirador do Ézaro. A comparación se enunciaría de xeito ben sinxelo: a historia é como un mirador. Imos facer unha proba do seu efecto e crerme, o mesmo efecto podémolo lograr a través da historia. Imos empezar situándonos na praia do Ézaro, onde querades ou onde sexa que vos guste situarvos cando ides. Que vemos? Non sei vós, eu cóntovos exemplos do que eu vexo abaixo xunto á praia do Ézaro, é dicir, mergullada no recargado presente que nunca para. Xeralmente vexo coches pasando pola estrada, xente correndo ou paseando, tomando café, comendo nas terrazas, tomando o sol, os socorristas, o pescador, o barco que sae, o bikini de moda, o cotilleo da veciña, a compra, o menú de mañá, o cliente pesado, un can ladrando...entre outras cousas... cada un que poña as súas.

Agora subamos ao mirador de Ézaro. Que nos ocorre? Eu digo que se agranda o ángulo de visión: o can, o bikini, os socorristas e todo o demais fanse pequeniños e paso a verme en relación ao mundo, que de súpeto se fixo grande e profundo grazas ao horizonte, á perspectiva e á liña de terra co mar e á do mar co ceo. Esa sensación (se podedes sentila un momento) que dá ese cruzamento de apertura espazo temporal do mirador é moi parecida á sensación que dá utilizar a historia como ferramenta.

Para min a historia é como subir ao Ézaro de tanto en tanto. Como ampliar o marco, poder saír da coacción do presente para pensarse en perspectiva. Saber que aínda que pareza imposible, un pode fuxir do presente e tomar a historia como ferramenta emancipadora, unha axuda para observar a vida só que situada como parte do horizonte. Aprender a entender correlacións de cousas, ver que o Ézaro forma parte do debuxo que fai a terra no mar e que ten moitos puntos de mira máis alá do innegable presente que se me pega á retina para non deixarme ver máis que a través dunha única clave de entendemento, e que ademais imponse por cercanía e obviedade, case por irreverencia. Pero hai xeitos de facerlle piruetas á mirada e buscar outro foco, sobre todo e para o que neste caso traémonos entre mans, para aprender a ser críticos.

Gañar autonomía con a historia sería, equiparándoo ao exemplo do mirador do Ézaro, algo así como o exercicio de saber que, si no meu caso, que entro sempre a Ézaro desde Gures ou desde o Pindo, obviamente porque é a estrada principal que usamos todos, podería abrir o foco para entrar desde outros lados e desde outros tempos con outras lóxicas, para mirar case como con extraneza e que o obvio se me revele. Acceder de xeito distinto e incrementar os accesos. Ás cousas, ao presente como concepto grande ou ao ordenador como presente reducido a un obxecto como cousa máis pequena. Isto é para min, a virtude da historia. Para activala, non se necesita coñecer toda a historia, pero si saber usala como ferramenta, non tanto como historiador purista e irresistible, senón buscando o seu efecto mirador.

A miña para o día 28 será un intento de excursión ao mirador do Ézaro. Probablemente o 28 nin cheguemos, pero porémonos en camiño nesa dirección e a ver que pasa! ——  
*Quero dedicarlle este artigo aos compañeiros de Rego Dixital por hacer posible tec&tea na Costa da Morte.  

  • María Bella, membro do grupo de investigación “Curatorial Knowledge” na Universidade de Goldsmith de Londres. Algúns dos proxectos nos que ten desenvolto a súa práctica curatorial son intermediae.es ou www.itinerariosdelsonido.es.

Artigos de María Bella en QPC

Comentarios