O 10 de novembro o Faro/Baliza con número nacional 03940 e internacional D-1758, máis comunmente coñecido por todos como “Carrumeiro Chico”, cumprirá 100 anos de existencia na Costa da Morte.

Testemuña silenciosa da historia da nosa comarca desde fai un século, día tras día ao ocultarse o sol no seu ocaso cortando o horizonte dirección a poñente, emerxe a luz muda da vida e esperanza do “Carrumeiro Chico”, palpitando cos seus escintileos para fixar o rumbo cara ao corazón da Costa da Morte.

A orixe do nome

Carrumeiro ou Laminaria Ochrolueca

O nome deste faro ou baliza non é casualidade, dado a que nos fondos dos baixos de Carrumeiro Chico e Grande abundan ademais das perigosas pedras que os conforman cubrindo e descubrindo en preamar ou baixamar, uns bosques de algas pardas chamadas “Carrumeiros” (Laminaria Ochrolueca), tamén coñecidas como golfeiros ou argazos. Estas algas rexenéranse cada ano e poden alcanzar varios metros de altura, sendo a temperatura óptima do auga do mar para o seu crecemento de entre 15 e 18º Centígrados. O seu aspecto de textura cartilaxinosa e dividida en cintas parecidas a correas serven de refuxio, alimento e habitat para reproducirse a numerosas especies mariñas, tales como a nécora, centolla, pulpos, peces e crustáceos.

Balizamento do baixo, unha necesidade urxente e ineludible

Os constantes naufraxios sufridos na zona a finais do século XIX, por buques que ían a aprovisionarse abarloándose aos pontóns flotantes de carbón propiedade de Plácido Castro Rivas e as queixas do empresario, deron como froito a primeira señalización do baixo coa finalidade de diminuír os accidentes que se producían nel.

Plácido Castro Rivas

Plácido Castro Rivas

Non se entende a existencia de Carrumeiro Chico sen a figura de Plácido Castro Rivas, verdadeiro impulsor e artífice da súa construción. Máximo exponente da época de maior esplendor económica e social vivida en Corcubión desde finais do século XIX ata as primeiras décadas do XX, ao longo do seu dilatada historia. Foi banqueiro, cónsul, benefactor da época, empresario propietario de fábricas de conservas e salgadura na praia de Quenxe; así como de depósitos de carbón e un almacén en terra da compañía Cape Finisterre Coal Depot Cº, para avituallar mediante pontóns carboeiros fondeados na ensenada de Quenxe aos vapores que recalaban pola zona, máis de 300 ao ano, para o seu comercialización entre outras actividades relacionadas tamén co mar.

 

Primeiro Balizamento. Boia de Campá Circa (1861)

Primeiro balizamento con boias 1861

O primeiro balizamento deste grupo de baixos do Carrumeiro Chico, recollido no Plan Xeral de Alumado Marítimo de 1847, foi unha boia de campá Circa, a cal quedou situada como primeiro balizamento en 1861. Decidiuse a colocación deste modelo de boia debido a que un dos grandes perigos do lugar eran as néboas, antollándose case necesario e imprescindible que nestas condicións meteorolóxicas adversas de baixa visibilidade o balizamento emitise un sinal acústico que alertase aos navegantes. Moi pronto as rompientes que se forman no baixo con cada temporal fixérona desaparecer.

Segundo balizamento. Trípode metálico (1903)

Posteriormente a iniciativa do propio Plácido Castro Rivas, interesado en que o lugar fose o máis seguro posible, optouse por sinalizar a zona cun trípode metálico. As características do sinal foron elevala 5 metros sobre o nivel do mar en pleamar, valéndose para iso dunha estrutura formada por pezas de sección circular de aceiro macizo, apoiadas para a súa fixación e estabilidade na rocha do baixo sobre cubos de formigón de fraguado rápido incrustados mediante buracos na rocha do baixo. O proxecto redactado en 1901 polo Servizo Central de Sinais Marítimas, aprobado por Real Orde de 25 de Abril de 1902, foi realizado polo enxeñeiro Antonio Herbella e finalizado o 1 de setembro de 1903. Aínda que como o seu balizamento antecesor durou o que tardou en chegar o primeiro temporal. Pouco despois construiríase o Faro da Lobeira Grande en 1909, o que serviu de boa referencia para librar os baixos de Carrumeiro e para mitigar en boa medida os continuos naufraxios que acaecían na zona.

Balizamento definitivo. Carromeiro Chico (1917)

Baixamar no Carrumeiro Chico-Foto- Aquiles Garea

Tralos errados intentos acometidos pola administración e Plácido Castro, a Sección Marítima do Servizo Central de Portos e Faros enfrontábase a un gran reto que debía liquidar, pois diso dependía a seguridade do tráfico marítimo na zona. En 1914 o proxecto do enxeñeiro Salvador López Miño propoñía unha torre maciza troncocónica de formigón de 10 metros de altura, coroada cun círculo de 5 metros de diámetro para a ubicación da luz con escintileos de cor vermella e un alcance de 6 millas, que sinalizaría o baixo. Logo de varios cambios e dilacións no proxecto, no cal tamén interveu o enxeñeiro Rafael da Porca, finalmente foi aprobado o proxecto por R.Ou. de 11 de setembro de 1915, iniciándose deste xeito a súa construción tralos consiguientes trámites burocráticos. Finalmente o proxecto fíxose realidade tal e como hoxe coñecémolo o día 10 de novembro de 1917, entrando en servizo o 11 de novembro de 1917.

Cambios na luz ao longo da súa historia

A primeira aparencia da luz foi de cor vermella con 1 escintileo cada 5 segundos e a secuencia Luz 0,5 Ocultación 4,5 dun alcance máximo de 6 millas. Posteriormente as esixencias e acomodación á nova reglamentación internacional, por Real Decreto 2891/1977, España adoptou o sistema “A”, cambiando de novo a súa aparencia e características en 1981 tal e como hoxe coñecémolo seguindo en vigor ata os nosos días a cor branca, Grupo de 2 escintileos cada 6 segundos coa secuencia L 0,5 Oc 1,5 L 0,5 Oc 4,5 e un alcance máximo superior á luz orixinaria de 10 millas.

 

”O cemiterio dos Gregos”, un sobrenome forxado con aceiro

Imaxe do Naufraxio vapor Griego Mount Parnes-Foto Blanco

Numerosos foron os naufragios que se produciron entre este baixo de Carrumeiro Chico, Grande e as Lobeiras. Estas inmediaciones son de extrema perigosidade, debido ás características e disposición angosta da canle de entrada á ría así como das pedras que as conforman, cuxa presencia no caso de Carrumeiro Chico énos visible dun xeito claro para que o navegante poida gobernala ao seu antollo, nin en preamar, nin en baixamar. Unha serie de naufraxios coxunturais de máis dunha ducia de buques entre eles os gregos Manoussis (23 de maio de 1920), Constantinos Pateras (10 de maio de1922), Maria Kastanou(Maio 1930 en Carrumeiro Grande) e Mount Parnes (14 de febreiro de 1935), coincidentes en tempo e espazo certificaron a súa perigosidade chegándose a bautizar aquela zona como “o cemiterio dos Grego”, aínda que aínda que é certo que ao longo da súa historia buques de diversas nacionalidades, entre eles rusos como o Marie (28 xaneiro de 1910), Noruegos como o As Langford (23 de outubro de 1907) e ingleses na súa gran maioría como o Rosalie (7 de outubro de 1905) e Albión ( 2 de maio de 1908), tamén puideron comprobar a dureza e solidez desta rocha na súa obra viva.

Restos de estruturas sumergidas-Foto- Miguel San Claudio

Todos estes naufraxios de vapores, tiveron lugar nas primeiras décadas do século XX, coincidindo a zona da súa naufraxio entre Carrumeiro Chico, Carrumeiro grande e as Lobeiras, onde hoxe xacen no fondo do mar. É moi común nestas profundidades non superiores a 40 mts. atopar infinidade de restos como minerales, ancoras e restos das estruturas destes pecios.

 

A longo dos seus cen anos de existencia do Carrumeiro Chico foi capaz de superar os enormes retos e dificultades, transformándose para contribuír de xeito determinante á actividade e desenvolvemento económico das diversas actividades marítimas pesqueras acaecidas ao longo deste século na comarca da Costa da Morte.

Unha costa que adoece do intenso tráfico e actividades marítimas de épocas pasadas, que marcaron a historia dos nosos portos e cidades.

• Vicente Jesús Bernal Tortosa, apaixoado da historia e da Costa da Morte.

Outros artigos de Vicente Jesús Bernal Tortosa

• A “Victoria” de Elcano, 99 lustros de heroicidade.
• A Ría de Corcubión cítase coa “Gloriosa” épica e historia tras 270 anos.

Máis novas de historia

• Artigos de Víctor Castiñeira nas Firmas QPC.
• O regreso da Illa do Tesouro.
• Romanos en Santa Comba?.
• Nace unha web sobre o patrimonio e a historia de Galicia.

Castelo do Príncipe

• Castelo do Príncipe (I): A defensa marítima.
• Castelo do Príncipe (II): O contexto da construción do Castelo e das outras fortalezas defensivas das nosas costas.
• Castelo do Príncipe (III): O castelo na actualidade.
• Castelo do Príncipe (IV): A lexislación.

Fonte

• Redacción de QPC ([email protected]).