Venres. 29.03.2024
El tiempo

Tesouros de Berdoias (XXIV): As vellas Casas-Vivenda (I): A Casa Grande de Alonso de Lema II e o Pazo de Martiño de Castiñeira

Continuamos da man da “Asociación Parroquial de Berdoias“ e do Seminario de Estudos Comarcais (SEMESCOM), recuperando o rico e variado patrimonio que atesouran os lugares da parroquia vimiancesa de Berdoias.
As Vellas Casas-Vivendas de Berdoias
Tesouros de Berdoias (XXIV): As vellas Casas-Vivenda (I): A Casa Grande de Alonso de Lema II e o Pazo de Martiño de Castiñeira

MOSTRA DO PATRIMONIO MATERIAL DA PARROQUIA DE BERDOIAS (XXIV):
AS VELLAS CASAS-VIVENDA (I);
A CASA GRANDE DE ALONSO DE LEMA II E O PAZO DE MARTIÑO DE CASTIÑEIRA

A Casa Grande de Alonso de Lema II en Berdoias, de principios do XVII, e o Pazo de Boallo do seu fillo Martiño de Castiñeira, de mediados do XVII, son dúas antigas casas fidalgas que resultan ser as casas- vivenda máis emblemáticas da parroquia.

A Casa Grande de Alonso de Lema II

1Casa Grande de Alonso de Lema II , en Berdoias
Casa Grande de Alonso de Lema II, en Berdoias

Integrada dentro do núcleo do lugar de Berdoias, é unha casa-vivenda rectangular, de case 13 m de longo, e que consta de planta terrea e sobrado. Sin cheminea (o fume saía por entre as tellas dun teito que era a tres augas).
Ten unha fachada de cantería con pezas de gran tamaño na súa maior parte, dispostas un tanto irregularmente. E na súa parte central, unha porta alintelada cunha inscrición de quen fixo a casa e a data: Alonso de Lema II en 1607. No mesmo lintel, completando a inscrición, aparecen os gravados dunha palma e dunha espada, emblemas do "Santo Oficio da Inquisición" da que Alonso de Lema II figurou como "comisario". Precisamente, cun dos seus informes, evitou a morte das " 6 bruxas de Carantoña" e permitíu a súa liberación. (1)

2 Inscricón no lintel da porta da Casa Grande de Alonso de Lema
Inscrición no lintel da porta da Casa Grande de Alonso de Lema

Esta Casa Grande de Berdoias ten como construcións adxectivas:

no lado norte, unha dependencia adosada, duns 12 m de longo, dedicada no seu día a corte para o gando, e que ten unha interesante porta tamén alintelada- un lintel sobre machóns. E mesmo a continuación, mais ó norte, a boa feitura de muros, xunto cun amplo portal e un alto paredón que cercan unha finca, son indicativos dunha posible vinculación, noutras épocas, coa propia Casa.

No lado sur, conserva o chan da eira. E no leste, na finca posterior da Casa, atópase o cabazo.

3 Casa de Alonso de Lema II ( parte posterior)
Casa de Alonso de Lema II (parte posterior)

 

O PAZO DE BOALLO

4 Pazo de Boallo    ( ala oeste)
O Pazo de Boallo (ala loeste)

Encadrado na aldea de Boallo, foi unha espléndida casa fidalga de pedra, de 18 m de lonxitude, que se atopa practicamente en ruínas, seguen en pé as paredes de cachotería e de cantería de tamaño irregular.

Na fachada oeste, quedan os restos dunha escaleira de pedra que conduce a un patín cuberto, e que daría acceso ó sobrado.

Na parte posterior do edificio (lado leste) tamén queda unha escaleira de pedra de dous tramos que remata nunha solaina co teito apoiado en 5 columnas.

5 Escaleira e solaina no pazo de Boallo,( ala leste)
Escaleira e solaina no pazo de Boallo (ala leste)

Na parede norte, sobre parte dun sobrado de grandes lousas de pedra, aínda seguen en pé os restos dunha espléndida cheminea, e dun forno, o máis grande dos da parroquia, con cheminea propia. O bombo cuadrangular deste forno sobresae ó exterior sobre tres columnas (hoxe, quédanlle só dúas).

6 Cheminea grande do pazo, e forno con cheminea propia
Cheminea grande do pazo, e forno con cheminea propia

7 Frente do forno do pazo de Boallo
Boca e bóveda do forno

8 Tambor exterior do forno do pazo de Boallo
Bombo exterior do forno do pazo de Boallo

Na contorna do pazo aínda se conservan unha boa mostra doutras construcións adxectivas:

A carón da fachada principal, no lado oeste, permanecen restos da calzada que discorre cara fóra do lugar; no pinchón sur, leva adosado o edificio dunha tulla; e na extensa finca, no leste do pazo: unha eira, un pozo e un lavadoiro, dous vellos cabazos atlánticos- soneiráns, e os restos dunha capela e dun cruceiro…

9 Vellos cabazos soneiráns do pazo de Boallo
Vellos cabazos soneiráns do pazo de Boallo

10 Capela de San Roque e cruceiro, do pazo de Boallo
Capela de San Roque e cruceiro, do pazo de Boallo

Desde a segunda metade do século XVI deica finais do século XIX a longa saga fidalga dos Lema señoreou os coutos de Berdoias e Boallo, e incluso os coutos das Edreiras (Zas) e Soesto (Laxe). Despois, as rendas destes territorios remataron sendo outorgadas, no 1887, ós Blanco Rajoy.

*(1) Berdoias garda memoria sobre a Inquisición, a través desta copla popular que, transmitida polas vellas e vellos, chega a nós pola veciña e cantareira Carme da Gelfa:

”A Santa Inquisición murríu /
vai cos demos no inferno, /
os demonios tan contentos /
teñen leña pró inverno".

(Boa parte destes contidos e das fotografías, proceden do traballo de campo “Inventario do Patrimonio Etnográfico” feito por Xosé María Lema, Roberto Mouzo, e Moncho Gándara no ano 1993, para a Xunta de Galicia.)

 

TESOUROS DE BERDOIAS

Comentarios