Dona Diáspora na cidade uruguaia de Melo

Hai tempo que a nosa vella emigrante quere achegarse pola capital do departamento uruguaio de Cerro Largo para cumprir co convite da súa boa amiga Xoana Fernández Morales. Na casa que foi de don Vicente latexan os aires sentimentais de Vilanova de Lourenzá.

• DIÁSPORA: Tes que perdoar miña querida Xoana por non poder vir antes a coñecer o lugar onde descubriches que no outro lado do mar, en Galicia, houbo unha muller excepcional que espertou en ti a paixón polas palabras que expresan a ledicia de almorzar cada mañá cun “cántaro fresco” na man. Ando sempre ensarillada co meu choio de Valedora Honoraria da Emigración Galega e sen tempo para compartir experiencias coas persoas que coma ti levo no meu corazón.
• XOANA: No te preocupés. Vos venís por acá cuando podés pero estás conmigo en espíritu aunque tus pasos te lleven a seguir la huella de mi padre en el molino lucense de mi querido padre. No entiendo que sigas laburando tan fuerte ahora que con las nuevas tecnologías se recortaron significativamente las distancias. Mi consejo es que laburés a ritmo de tango y dejés la muiñeira para situaciones excepcionales como cuando se acerca el 17 de mayo.
• DIÁSPORA: Non penses que traballo moito, o que pasa é que o meu rendemento é escaso despois dun século de viaxes polo mundo adiante. Sigo ilusionada en axudar a fortalecer o sentimento de pertenza ao noso verde paraíso atlántico pero a humidade vaime entalando os ósos. Quixera bailar un tango ou candombear polas rúas do Barrio Sur pero os xeonllos están tesos. Non me queixo pero non vou parar ata que todos os emigrantes teñan a súa tarxeta de membros emocionais de pleno dereito da patria de Rosalía de Castro.
• XOANA: Te felicito. Sos una gayega bárbara que me recuerda a mi padre cuando me hablaba de su tierra de Vilanova de Lourenzá. Tenés empuje. En mi caso fui una mujer blanda o si querés simplemente una ama de casa medio boluda que nunca decidió nada sobre asuntos domésticos. Lo triste es darse cuenta después cuando ya no tiene remedio. El milico no era mal tipo pero era un tronco, es decir que no se movía un milímetro del guión. Su formación castrense no le permitía conectar con la palabra o el diálogo. Lo suyo era dar y recibir órdenes. ¿Me entendés?
• DIÁSPORA: Agradezo que abras a caixa dos recordos íntimos. Poida que atopes un pouco de conforto se botas fóra antigas doenzas. Coido tes certa semellanza coa túa admirada Rosalía xa que ela tamén fracasou no seu matrimonio. Ti es unha figura da literatura universal e referente para xeracións de autores uruguaios que repetían os teus versos. Os nenos na escola aprenderon a ser respetuosos coa natureza lendo as páxinas de “Chico Carlo” e quixeron falar coas figueiras como ti facías. Sempre estiveches no máis alto do pedestal aínda que o teu marido fose un pouco túzaro.
• XOANA: Yo lo veo diferente, en serio, como si hubiese dos Juanas o mejor dicho: una Juana y una Xoana. Mi padre me llamaba Xoaniña y me gustaba mucho. Es evidente que la lengua gallega es más dulce que la castellana al prescindir de los sonidos guturales. No hablo de doble personalidad, no, hablo de dos mujeres diferentes. Una de ellas corre libre por los montes que rodean Vilanova de Lourenzá. La otra está atada en el hogar ---una continuación del cuartel--- preside el varón protector. Está claro que quien escribió poemas fue la gayega molinera mientras la china criolla se encargaba de poner la comida en la mesa.
• DIÁSPORA: Penso que ten máis mérito o que fixeches sabendo que non contabas co apoio do teu home. Supoño que cando teu pai recitaba de memoria algún poema de Rosalía comentaría tamén detalles da cantora do Sar. Admirabas aquela gran muller que puido chegar ata o máis alto cumio lírico a pesar dos freos que a vida lle puxo diante. A túa figueira [Porque es áspera y fea, porque todas sus ramas son grises, yo le tengo piedad a la higuera] é irmá da rosaliana figueiriña que prantei. No teu poema “Raíz salvaje” —me ha quedado clavada en los ojos la visión de ese carro de trigo que cruzó rechinante y pesado sembrando de espigas el recto camino— estás lembrando a honrosa herdanza de filla do muiñeiro Vicente Fernández.
• XOANA: Fueron los poemas de Rosalía los que me llevaron a ingresar en el mundo de la poesía. Escuchando a mi padre viajaba por el río Sar y paseaba por Santiago de Compostela. Siento mucho no haber sido más decidida para acercarme a charlar un rato con la higuera de Padrón. Era una muchacha soñadora pero poco práctica. Quizás fui demasiado sumisa al control de un esposo excesivamente celoso. Creo que el poeta argentino Carlos Penelas que también tiene sangre gallega me define correctamente en los versos de Melódico de su gran libro “Valses poéticos”: Soy puro sentir. Un alma arrobada en el fervor. Invisible por la luz.
• DIÁSPORA: Volvo desculparme por quitar temas que poden entristecerte. Non é a miña intención. O certó é que en Galicia tiñas moitos amigos e recibías constantes invitacións para coñecer o lugar de nacemento do teu pai. Eras moi prezada. Hoxe todos os estudantes de Vilanova de Lourenzá coñecen os teus libros que poden ler na biblioteca municipal “Vicente y Juana Fernández”. Tiveches tamén o apoio do mestre don Paco del Riego que foi quen máis escribiu sobre a túa obra creativa. Se houbeses visitado Galicia, pódoche asegurar que volverías ao Uruguai cunha nova actitude sobre a vida en parella. O teu home andaría dereitiño e sen abrir a boca porque agora “la gayego se avivó”.
• XOANA: No sabés lo que me arrepentí de no llevar a mi hijo a conocer la tierra del abuelo paterno. ¿Te das cuenta lo que son las vueltas de la vida Diáspora? Escribí un poema anunciando que iba a viajar y me perdí el aroma único de los castaños del monte de los Fernández. Donde estamos ahora, debajo de la parra, compartía con mi padre la ilusión de ir a la huerta a recoger unos porotos. Los mimaba para que se pareciesen a las “fabas” de su tierra y les hablaba en gallego cuando las iba a regar. Mi padre trajo semilla de su pueblo pero decía que en Melo la tierra es demasiado seca. Al final quedé como una hija desagradecida que se olvidó del cariño de un culto emigrante que se enamoró del campo abierto de Cerro Largo.
• DIÁSPORA: Non penses que es unha desagradecida porque non é certo. Ti formas parte da historia literaria galega e somos nós os que estamos agradecidos porque sen usar a nosa lingua fuches capaz de escribir desde o corazón dunha filla que atopou o seu manancial lírico nunha terra de xente xenerosa. Pola túa recoñecida riqueza espiritual tes reservado unha cadeira de honra no altar máxico que se ergue no Monte Pindo para aqueles dos nosos descendentes que escolleron ser parte activa dos prados máis fermosos do mundo. Eu sei que te arrepintes do seudónimo escollido para asinar os teus textos. Naqueles tempos non sabías nada da nación vasca nin da súa singular lingua propia e descoñecías a trapallada que fixeron os familiares do teu home cun típico apelido euskaldún. Nunca utilizo o teu nome artístico. Para min es Xoana de Vilanova ou Xoana de Lourenzá segundo lea unha obra en verso ou en prosa. Sabes que podes contar comigo para o que sexa. Somos dúas viaxeiras que van collidas da man na procura de espazos de liberdade polo mundo adiante.

• Manuel Suárez Suárez. (mansuarez[arroba]quepasanacosta.gal).

Outros artigos dende Lonxe de Montevideo

• San Gardel de Tacuarembó.
• Dona Diáspora na rambla de Piriápolis.
• Un fogón artiguista en Madrid.
• As Cartas do Avó Pascasio: Os neopiratas á abordaxe de Galicia.
• As cartas do avó Pascasio: O “Clan do Clarinete” perdeu a partitura:
• As cartas do Avó Pascasio: O caldo galego sempre vén ben.
• O poema e a canción.
• As cartas do Avó Pascasio: A boa saúde do cine arxentino.
• O retorno de Lucía.
• As cartas do avó Pascasio. Unha “Queimada Solidaria” no Centro Galego de Bos Aires.
• As cartas do avó Pascasio: Os números cantan.
• As cartas do avó Pascasio. No barrio montevideano de La Teja.
• Hai que aprender do goberno arxentino!.
• As cartas do Avó Pascasio: Lembras a Burgueño?.
• Consuelo e Susana: unha mesma emoción emigrante en Bos Aires.
• As cartas do Avó Pascasio: O vindeiro xoves 25 de xullo.
• As cartas do avó Pascasio: Unha querella en Madrid.
• As cartas do avó Pascasio: Aplausos para a pontevedresa Ángeles Ruibal.
• O novo Centro Galego de Bos Aires.
• A alegría porteña dunha emigrante de Vila de Cruces.
• As cartas do avó Pascasio. Un interventor con sensibilidade galega.
• Unha loitadora emigrante de Vimianzo en Montevideo.
• As cartas do avó Pascasio. Adeus peixes, adeus leite.
• Volvemos ao Río da Prata.
• As cartas do avó Pascasio: Os neo-filibusteros atacan Pescanova.
• A “Suprema Inxustiza” da impunidade.
• Unha conversa na mámoa de dona Pedra da Arca.
• Unha carta ao Dr. La Blunda [Interventor do Centro Galego de Bos Aires].
• As cartas do Avó Pascasio: Un heroico mariñeiro de Fisterra.
• Dona Diáspora en Borneiro.
• Dona Diáspora en Baíñas.
• As cartas do avó Pascasio: Esperando ós Reis Magos.
• As cartas do avó Pascasio: Unha visita á Casa de Galicia de Montevideo.
• As cartas do avó Pascasio: Aprender dos erros.
• As cartas do avó Pascasio: En busca dos millóns perdidos.
• As cartas do Avó Pascasio: Un fogar común na esquina de Belgrano e Pasco.
• Aquel neno da montaña leonesa de Villamanín.
• As cartas do Avó Pascasio: Enganchados ao carro arxentino.
• As cartas do avó Pascasio: A nosa moeda son os pesos arxentinos.
• As cartas do avó Pascasio: Os nosos carballos.
• As cartas do avó Pascasio: Viñemos para sementar.
• Os españois apretan o cinto.
• O ingreso de dona Balbina na Asemblea Celestial da Emigración Riopratense.
• Uruguai abre o camiño para a derrota dos narcotraficantes.
• Forza Elba!.
• Aos moi prezados dirixentes de entidades galegas na Emigración.
• Unha muller no temón do Centro Galego de Bos Aires.
• A urxencia dunha solución para o Centro Galego de Bos Aires.
• Adeus, egrexio mestre Cordeiro Monteagudo.
• Forza Centro Galego de Bos Aires!.
• Graciñas, prezada Arxentina!.
• Sempre con Arxentina!.
• Berremos forte: forza Centro Galego de Bos Aires!.
• A forza dunha neta da parroquia de Bamiro Montevideo.
• O noso embaixador honorario en Bos Aires.
• O fungueiro de Bartolomé Hidalgo.
• Tres galegos da Costa da Morte en terras montevideanas.
• O hórreo do presidente Mujica.
• “La Juvenil” de Bos Aires e “Casa Cruz” de Baio.
• Forza Adolfo!.
• Dona Diáspora busca traballo en Montevideo.
• Galicia, entre Piriápolis e Tacuarembó.
• An Oriant, graciñas.
• Os mesmos sentimentos emigrantes en Bos Aires.
• Un rapaz solidario chamado Martiño.
• A maleta montevideana de dona Diáspora.
• A maleta arxentina de dona Diáspora.
• A forza dos Penedos de Pasarela.
• Dona Diáspora nas beiras do Río da Prata.
• En Bos Aires, unha romería solidaria.
• A páxina emigrante dunha gaiteira montevideana.
• Sempre na Habana!..
• Imos camiño da Habana?.
• O exilio de don Voto Perdido.
• A nosa herdanza na Habana.
• O futuro do Centro Galego de Bos Aires.
• As tres palabras que perderon os emigrantes.
• Unhas garimosas apertas de dona Diáspora.
• Dona Diáspora en Hollywood.
• Unha aperta fisterrá para Rosario Olveira en Montevideo.
• Ánimo para Cristina e adeus ao prezado irmán Carbajal.
• Galicia fíxose na diáspora.
• Un recordo para Andrés Pazos e unha aperta para Carlos Penelas.
• Dous herdeiros riopratenses: Noemí Rial e Jorge Muíño.
• Unha boa homenaxe aos emigrantes no Uruguai.
• Apertas galeguistas para don Manuel Cordeiro Monteagudo.
• As alegrías e as penas de dona Diáspora.
• Carlos López García-Picos, egrexio compositor betanceiro.
• Un tango para Rosalía de Castro.
• Forza Uruguai!.
• No “Derby” con Roxelio de Cesantes.
• Dona Diáspora quere máis retorno.
• Os grelos de Gladys.
• Os espazos emigrantes de dona Diáspora.
• As empanadas montevideanas de dona Valentina.
• Un baúl da Arxentina.
• A tolemia do voto emigrante.
• A singradura emigrante.
• O ingreso de Andrés Pazos na Asemblea Celestial da Emigración Riopratense.
• A xenerosidade de don Marcelino de Alqueidón.
• Un adeus moi garimoso para Andrés Pazos Pérez .
• A necesaria unidade dos centros galegos en terras americanas.
• As mans de María.
• Unha sesión especial na Asemblea Celestial da Emigración Riopratense.
• A miña noraboa para un país de primeira: Uruguai.
• O molete de Baio e os cruasáns de Malvín.
• Na Asemblea Celestial Riopratense queren que Pepe Mujica sexa o novo presidente do Uruguai.
• As miñas media ducia de razóns para non votar aos BLANCOLORADOS nas eleccións uruguaias.
• Forza Pepe! [O 25 de outubro hai eleccións presidenciais no Uruguai].
• Pérez Prado na Asemblea Celestial da Emigración Riopratense.
• Un adeus fondamente galego para Antonio Pérez Prado.
• O centenario de Tacholas na Asemblea Celestial da Emigración Riopratense.
• Debate sobre Gondomar na Asemblea Celestial da Emigración Riopratense.
• A miña noraboa para Castelao Bragaña.
• A biografía dun poeta emigrado.
• Hai moita preocupación na Asemblea Celestial da Emigración Riopratense.
• Cando Cheíto de Romarís foi para Delémont.
• A sesión do 17 de maio na Asemblea Celestial da Emigración Riopratense.
• Chegou o momento da UNIDADE aos fogares sociais galegos na diáspora.
• Chegou o momento do Espazo Emigrante no monte Gaiás.
• Na Asemblea Celestial Riopratense da Emigración Galega HAI DEBATE postelectoral.
• O debate entre Abraira e Sánchez na Asemblea Celestial Riopratense da Emigración Galega .
• Balbina, unha centenaria de Rebordelo.
• Debate sobre o voto exterior na Asemblea Celestial da Emigración Galega no Río da Prata.
• Necesitamos axentes electorais con experiencia [Absterse os que teñan ética profesional].
• Unha conversa na pizzería montevideana “Subte”.
• A Costa tamén vota dende Lonxe de Montevideo.
• ¿Querés que te haga un churrasquito, Manolito?.
• A familia Penedos de Pasarela.
• Dona Dionisia de Cedeira e as vindeiras eleccións autonómicas.
• O neno do lobo en Montevideo (II): Na esquina de Propios e Carabelas.
• O neno do lobo en Montevideo (I): “Na esquina de Pantaléon Artigas e Ipiranga”.
• Unha boa vacina contra do peronismo.
• ¿Querés un mate, gayego? Tomá mate, che que en el Rio de la Plata no se estila el chocolate.
• O fotógrafo preferido de Carlos Gardel.
• A güeya dun gaucho de Ribadeo.
• Os charrúas do Uruguai e as charrúas de Allariz.
• Un ferreiro de Tines en Montevideo.
• Un atípico emigrante da Laracha en Montevideo.
• Os nosos herdeiros riopratenses.
• A democracia dun capador bergantiñán en Montevideo.
• Un emigrante de Fisterra.
• Os emigrantes dicimos NON aos que queren pechar as portas.
• Entre Barcelona e Montevideo, díptico emigrante.
• De Barallobre a Bos Aires .

Fonte

• Redacción de QPC (info@quepasanacosta.gal).