O muxián Javier Castiñeira estrea “Brazaletes” en Vimianzo: “O marco do fútbol axúdanos a falar de algo moi grave como os últimos fusilamentos do franquismo”

Cócese esta semana no auditorio da Casa da Cultura de Vimianzo, unha obra de teatro moi especial. Amorodio Teatro está aproveitando a exquisita residencia artística que ofrece o Concello vimiancés para poñer a punto “Brazaletes”, unha obra que recupera a memoria de futbolistas que converteron o deporte nun acto de resistencia, e que terá a súa preestrea mundial para o público xeral este venres 17. Unha cita moi especial ademais, pois contará coa presenza de Sergio Manzanera, protagonista do xesto que inspira a peza.

”Brazaletes” rescata a historia de dous xogadores do Racing de Santander, Aitor Agirre e Sergio Manzanera, que un 28 de setembro de 1975, saltaron ao campo do Sardinero nun partido ante o Elche con dous brazaletes negros. Algo habitual hoxendía para homenaxear aos difuntos, naquel entón simbolizou todo un desafío á ditadura e unha protesta polos derradeiros e salvaxes fusilamentos do franquismo, apenas dous meses antes da morte de Franco.

Un xesto reivindicativo histórico que rescata a compañía Amorodio, na pel de Javier Castiñeira (Muxía, 1997). O actor, medio de Quintáns, medio de Muxía e medio de Monte Alto, fai de intérprete único da peza, un monólogo de 70 minutos onde a interpretación de Castiñeira é o eixo central. A súa presenza escénica guía o espectador a través de diferentes épocas e xeografías, cun texto escrito por Ernesto Is e baixo a dirección de Santiago Cortegoso e acompañado por Carmen Facorro (Vila de Cruces), a outra media laranxa da compañía. Máis alá do recordo, a peza cuestiona de maneira directa as políticas machistas, corruptas e violentamente capitalistas que rodean ao chamado “deporte rei”, subliñando que o fútbol, como calquera expresión cultural, tamén pode ser un espazo de disidencia.

Falamos con Javier para coñecer máis polo miúdo esta obra que vai percorrer institutos de media provincia, e para debullar como é esa semana de Residencia Artística ao carón da casa da súa avoa de Quintáns.

• Moi boas Javier, xa hai tempo que te tiñamos gañas, xa dende que levastes dende Amorodio unha obra que reflexionaba sobre a identidade galega a Fisterra. Lembras?

Si, fixeramos “Reino da Extinción”, que foi a nosa primeira obra, aínda con moitas cousas que aprender. De aí demos o paso profesional, con “A Nai”, que fixeron moitas obras tamén por toda Galicia, e “Cortello de Amor”, con Grande Amore de banda sonora.

Estamos contentos porque non levamos nin 5 anos e xa levamos un Premio Luísa Villalta, que foi unha axuda enorme, e fomos finalistas a Mellor Texto Orixinal nos Premios María Casares 2024 con “A Nai”, que supuxo unha axuda enorme para que a obra tivese repercusión e que a compañía tivese máis renome. Ademais, participación no Galicia Escena Pro coa obra foi moi importante para ensinarlla ao sector teatral…

A verdade é que seguimos medrando, comezamos sendo 4 persoas, con moitas gañas, pero por cousas da vida, ao final quedamos Carmen e mais coa compañía, e a verdade estamos moi contentos, a compañía é cada vez máis autónoma.

• É posible vivir do teatro en Galicia, entón?

Máis ben, é posible sobrevivir do teatro en Galicia, pero estamos a anos luz do que pasa na tele, por exemplo. Nós agora estamos vivindo disto, dando tamén clases de teatro (pola zona de Vila de Cruces, onde está asentada a compañía), e cos bolos, que xa non é pouco. A verdade é que non temos queixa.

• Bueno, e agora “Brazaletes”. Como chega a vós esta historia?

Bueno, pois eu teño querenza por non acabar os estudos, e así me pasou con Imaxe e Son e con Arte Dramático, deixei este a medias, pero o ano seguinte do COVID, despois de pasar un ano sen acabar, animáronme e preparar o meu TFG. E xusto estaba lendo o libro de Quique Peinado, “Futbolistas de esquerdas”, e atopei esta historia, un tema moi interesante. Meu irmán descubriume tamén o Informe Robinson sobre estes dous persoeiros, que se atreveron a poñern e risco as súas vidas. Unha historia tremenda, no descanso tiveron que quitar os brazaletes, pero a policía parou o partido, e estiveron condenados a 5 anos prisión pero despois se reduciron a multas.

Eu tiña unha idea sobre a corrupción do fútbol e como a prensa está tan polarizada, pero decidín adaptar esta historia para o meu Traballo de Fin de Grao, aproveitando o 50 anivesario da historia de dos fusilamentos do franquismo.

• Fas do fútbol un elemento de loita e resistencia, entón?

Si, non é unha obra de fúbol, senón que o marco do fútbol axúdanos a falar de algo moi grave como os últimos fisulamentos do franquismo. Queremos lembrar que mesmo no terreo de xogo cabe a dignidade e a resistencia. Que o xesto máis pequeno pode converterse en memoria colectiva.

Parece que o fútbol é un ente independiente da sociedade, pero non sempre foi así. De feito, tamén falamos de que a día de hoxe só Borja Iglesias se manifesta sobre temas políticos e sociais, ou só Salah fala do xenocidio.

• E todo isto, ti só no escenario, baixo a dirección dun histórico como Santiago Cortegoso. Como é enfrontarse un só no escenario a todo un auditorio?

Si, só, e un pouco cagado. A obra é un reto moi grande, traendo moitos personaxes históricos que van aparecendo, que se van caracterizando, gracias á dramaturxia de vestiario feito por Carmen Facorro, con máis de 30 camisetas de fútbol vintage que seguro que lle vai gustar á xente.

• Falando xa da residencia. Do 13 ao 17 de outubro, como previa á preestrea da obra, realizades unha residencia artística na Casa da Cultura de Vimianzo. Cóntanos como é de importante contar coa colaboración dun Concello así.

É escencial, sinceiramente. É unha das cousas que máis nos importante nos parece a Javi e a Carmen, porque existen moitos espazos, pero os espazos por regla xeral están máis baleiros que cheos. E aquí en Vimianzo, que fan tantas cousas, con gran predisposición dende o primeiro momento. Non hai nada máis importante que ter onde facer teatro. Vimos de Cuntis, onde tamén foi unha marabilla, e agora chegar a Teatro a un teatro como Vimianzo non podemos máis que agradecer poder facer esta residencia artística durante unha semana enteira.
Agradecementos mesmo a aula de Teatro que tiveron que trasladar os ensaios pola nosa culpa.

• E podes debullarnos como é unha semana de residencia artística?

Pois imos por pouco de catering para ir comendo algo durante a semana, montamos a escenografía para acabar de perfilala, e tamén é traballar na iluminación, da man de Violeta e Miguel, acabar os audiovisuais como van entrando. Pero sobre todo, facer pase xeral, tras pase xeral, con Santiago Cortegoso, con Alberto Baena e con Violeta. Ensaiar, ensaiar e ensaiar, que a repetición fai milagros, así unha e outra vez ata o venres, ás 21:30h para pase aberto.

• E de Vimianzo, cara onde?

Xa temos 8 funcións apoiadas por Memoria Democrática por institutos da provincia, moi últiles para explicarlle aos rapaces que a dictadura foi unha dictura de verdade, non un camiño de rosas. Unha cousa que fai moita falta, porque ademais todo o tema do fútbol, e as camisetas, vai empatizar, a rapazada, sobre todo os homes que están máis extremizados… Cousas que parecían superadas sigan estando superadas.

Estaremos o 27 de outubro en Malpica; o 28 en Melide, o 29 en Muros, o 30 en Zas, o 4 de novembro en Fene; o 5 en Padrón, o 6 en Noia e o 7 en Negreira. E despois onde saia.