José Antonio Vila, o carballés de segunda xeración á fronte do Centro Español de Menziken
José Antonio Vila naceu fai 49 anos na cidade suíza de Menziken. Fillo de emigrantes galegos de Montemaior (A Laracha) e de Bas-Goians (Carballo) está casado e é pai de tres nenos; Brais de 5 anos, Iker de 7 e Iago de 9. A súa muller Montse naceu en Suíza do mesmo xeito que Antonio e tamén é filla de emigrantes galegos. Ademais de exercer a súa profesión de contable, este carballés amante do deporte preside o Centro Español de Menziken desde o ano 2007.
Os seus pais chegaron a este recuncho suízo na década dos 60 para traballar no hotel Sternen. Alí coñecéronse Domingo e Dolores e unha nova etapa en común empezou para ambos. Os emigrantes da época afacían alcumar aos seus compañeiros vencellándoos, principalmente, cos lugares de traballo. O alcume de Sternen foi o que quedou ao pai de Antonio o cal, lamentablemente, faleceu fai 9 anos. Naquel entón a cidade tiña moita vida, polo menos durante nove meses, xa que, a maioría dos emigrantes eran temporeiros polo que traballaban nove meses e coa chegada do inverno volvían á súa terra durante tres. Durante os meses de abril a decembro Menziken respiraba ambiente español por todas as partes, con todo, convertíase nunha cidade fantasma os tres meses restantes. A maioría deles viñan baixo o efecto chamada. Uns traían aos outros e así sucesivamente.
Por aquel entón existían tres empresas fortes de construción que apostaban polos temporeiros españois pero tamén había empresas do sector do metal (Alu Menziken, Kaltband, Vogt e Fischer) e do tabaco como, por exemplo, a Burger Söhne cos puros Rössli ou a Villiger cos puros Krumme. As cidades de Menziken Burg e Pfeffikon formaban o “Stumpenland” (centro da industria tabacalera suíza). Na actualidade un museo en homenaxe a aquela poderosa industria en Menziken é todo o que podemos atopar.
Nos anos 80 a vida dos españois en Menziken abríase paso con forza entre os suízos. Formáronse dúas agrupacións españolas e cada unha delas dispuña dun local social; por unha banda, a Agrupación de Pais de Familia de Menziken A.P.A.M e, doutra banda, o Centro Deportivo Español de Menziken C.D.E. cun equipo de fútbol. Con todo, en 1987 as dúas asociacións decidiron formar unha soa e #como C.D.E.A.P.A.M. Asentáronse nun novo local o cual é a sede do Centro Español na actualidade. Domingo o pai de Antonio, ademais de ser un dos socios fundadores, exerceu o cargo de presidente durante 25 anos. Antonio, entrou na directiva no ano 1997 e, desde o 2007 até a actualidade, exerce esa responsabilidade.
“A maioría da xente que chegaba a Menziken era da zona de Carballo. Uns traían aos outros. Aínda hoxe en día, nas festas do Apóstolo na localidade carballesa de Sísamo reúnense moitos emigrantes retornados”, lembrou Antonio.
Curiosamente, na zona de Xenebra existe unha pequena colectividade da contorna carballesa e do concello de Tordoia que formaron familias. É tan fácil acudir a Sísamo e atoparse con veciños de Tordoia como pasear polo concello de Tordoia e tropezarse con veciños da zona de Carballo. Cantas voltas dá a emigración.
A maioría dos emigrantes que hoxe aterran na cidade de Menziken en busca de oportunidades laborais acaban no sector da construción. Algúns deles, despois dun tempo cámbianse para as fábricas da contorna. A empresa Kaltband situada en Reinach oferta bastante prazas de traballo e conta cun importante colectivo de españois no seu persoal.
“No Centro Español somos unhas 70 familias das cuales unhas 50 son españolas ou mixtas. A gran maioría son galegas. Ao final dos 90 superamos as 100 familias”.
Tanto Antonio como a súa irmá, como Montse e os seus irmáns, criáronse e educáronse no sistema suízo pero o ADN galego percorre as veas dos seus corpos e desprenden o galego co acento propio da zona carballesa por cada poro da súa pel. Un detalle difícil de pasar desapercibido. Unha gran labor, sen dúbida, por parte duns pais respectuosos coas súas raíces e tradicións que souberon transmitirlles aos seus fillos o que mellor sabían; a súa propia esencia e o amor pola súa terra. Dolores, a súa nai, non regresou a Galicia. En Suíza está a familia; os seus fillos e os seus netos e con eles quere compartir o resto dos seus días. Antonio e a súa familia nunca viviron en Galicia e non se imaxinan como podería ser pero si viaxan todos os anos para empaparse da familia, do idioma, das tradicións, da cultura, das marabillosas paisaxes da Costa dá Morte e, como non, da gastronomía.
“Visitamos Galicia todos os anos, principalmente, para ver ao meu sogro que vive alí desde que se retirou. Evidentemente, quere gozar dos seus netos e viceversa”.
A vida desta marabillosa parella de segunda xeración con pasaporte galego non se expón Galicia como lugar de destino. En Suíza está a súa casa e as perspectivas de futuro para os seus fillos. Con todo, pretenden seguir transmitindo as súas orixes dentro do círculo multicultural no que se moven e volverán a Galicia con frecuencia para gozar da maneira de vivir dos galegos que tanto lles gusta.
OUTRAS HISTORIAS DA DIÁSPORA CON ALEJANDRA PLAZA
- Unha exposición de "visións dende a emigración”.
- O grupo costeiro Galiza Celta de Delémont inaugurou o 12 Slow Up en Jura.
- O Centro Español de Saint Maurice celebrou o seu 50 Aniversario.
- Manuel e Nieves: Suiza para sobrevivir á crise inmobiliaria.
- Estefanía González Suárez, a carballesa que se deu unha segunda oportunidade en Suiza.
- Exitosa quedada de españois en Zúrich con fins laborais.