A asistencia hospitalaria na Galicia do século XVI (I)

Firmas QPC

10:56 25/01/11

1. A localización dos hospitais

Na época moderna, o número de pobres en Galicia non difería porcentualmente do existente noutras zonas da Península ou de Europa. A partir do século XVI vai ter lugar un aumento progresivo da pobreza que dará lugar a aparición de novas fórmulas de asistencia, motivadas ademáis polos cambios sociais que se poden apreciar a partir do Renacemento. O aumento ou disminución da pobreza está nestes séculos moi ligado ás oscilacións derivadas das crises agrarias e cando estas tiñan lugar, aumentaba o número de pobres con máis intensidade nas vilas e núcleos que poderiamos chamar “cabeceira de comarca”. Esto explica, en boa medida, o desenvolvemento da rede asistencial-hospitalaria galega que na súa orixe pode explicarse por unha serie de causas:

a) o número e distribución dos pobres;
b) a importancia e tipoloxía das cidades;
c) o sistema económico dominante en cada zona;
d) a rede viaria e os movementos de población;
e) as ideas asistenciais dominantes.

Así, a rede asistencial na Galicia do século XVI que arranca no século anterior, presenta, en liñas xerais, o seu núcleo principal na cidade de Santiago, con focos dispersos e de certa relevancia nas outras cidades.

Desde Santiago podemos establecer varias redes, unha cara a costa sur que remata en Tui; outra cara a costa central que remata nas vilas de Muxía e Fisterra; outra cara a costa norte (Betanzos, Pontedeume) que alcanza a costa cantábrica rematando en Ribadeo. Finalmente teriamos a rede que cubre o roteiro de Castela ou Camiño Francés e un pouco ailladas do resto as redes hospitalarias das comarcas vitícolas de Ourense e suroeste de Lugo. Pasaremos agora a centrarnos na rede asistencial da nosa realidade máis próxima. En primeiro lugar debemos lembrar a pouca cantidade de centros de acollida existentes na costa septentrional da ría de Arousa e na meridional da ría de Muros-Noia. Xa nestas dúas últimas vilas contamos con centros asistenciais que gardan relación co importante pasado e presente dos seus núcleos de poboación. Un pouco máis ó norte, as vilas de Cee, Corcubión, Fisterra e Muxía, contarán con modestos centros que se poderían empregar para uso de peregrinos e en menor medida para asistencia a pobres e enfermos locais, aínda que nos casos de Cee e Corcubión esta debeu ser a súa primeira función. Sen dúbida, a presenza de dous centros de peregrinación como son Fisterra e Muxía debe axudar a comprender mellor esta concentración de hospitais nun curto espazo xeográfico. * Nota aclaratoria da imaxe: o hospital real de Santiago, mandado construir polos Reis Católicos, foi o centro asistencial máis importante de Galicia na época moderna. Na súa orixe foi hospital de peregrinos e desde o século XVIII ata o ano 1953 tamén acollería a toda a cidadanía de Santiago e comarca (incluíndo boa parte da Costa). No ano xacobeo de 1954, despois dunha ampla reforma, que o reconverteu en hotel, abriu como Parador Nacional de Turismo.

Víctor Castiñeira. (vmcastineira[arroba]quepasanacosta.gal)