"Ius Primae Noctis", ou o dereito de pernada

Firmas QPC

11:21 12/01/11

Desde a Alta Idade Media, os nobres impuñan o rito do acto sexual, "Ius Primae Noctis", coas mulleres vasallas desde o seu dobre poder de homes e "señores". Este costume de herdanza visigoda de que o "señor" se deitase coa noiva na súa primeira noite de casada como xesto de vasallaje, era en principio unha tradición de dereito feudal máis ou menos admitida. Este rito avalado polo uso e o costume foi perdendo consenso social, e á vez que os señores feudais seguían esixindo e practicando a prestación corporal das mulleres, acabou provocando grandes revoltas antiseñoriales. O dereito de pernada continua vixente en Galicia polo menos ata mediados do século XV, que é cando perde toda a súa roupaxe cerimonial e asume aires de violación. O forzamiento de mulleres por parte dos homes do "señor", estendido aos soldados das fortalezas, será un dos grandes agravios que desencadean a ira xusticieira e antiseñorial dos irmandiños no ano 1467. Dous personaxes moi directamente relacionados con Corcubión, don Fadrique Enríquez, conde de Trastámara, duque de Arjona e señor de Corcubión, e o arcebispo de Santiago, don Rodrigo de Lúa, serán dos últimos xulgados en Galicia polo uso e abuso do cuestionado "Ius Primae Noctis".

Fadrique Enríquez

Don Fadrique Enríquez, conde de Trastámara, era un nobre de primeira orde e moi influínte na corte de Juan II. Naquel convulso reinado participou activamente nas loitas da Corte de Castela. Era o prototipo dun señor medieval, violento, amigo de trobadores, afeccionado ás mulleres solteiras e casadas, e maltratador da súa muller dona Aldonza de Mendoza, á que lle roubou o seu dote, as súas alfaias e encerrouna en prisión durante dous anos. No ano de 1429, con motivo do enlace da súa sobriña dona Juana de Castro con don Rodrigo de Moscoso, entregoulle como dote de voda a vila de Corcubión. Esta vila pasa entón do condado de Trastámara ao señorío dos Moscoso de Altamira. Pero o conde de Trastámara perde o apoio real e é acusado de usar e abusar do dereito de pernada, (di o trobador en boca do Rei: "... de vos el duque de Arjona, grandes querellas me dan, que esforsades las mujeres, casadas y por casar"). Don Fadrique morreu ajusticiado no ano 1430 por orde de Juan II, o valido real don Álvaro de Lúa, foi o seu verdugo. Por este motivo o título de conde de Trastámara pasou a posesión da coroa e deixou de utilizarse en diante con carácter hereditario.

Rodrigo de Lúa

Por distintos avatares, o verdugo de o conde de Trastámara, Alvaro de Lúa, caeu en desgraza e foi ajusticiado en 1453. Un sobriño bastardo seu, Rodrigo de Lúa, arcebispo de Santiago, no ano 1457 aproveitando que don Rodrigo de Moscoso estaba ausente, intentou arrebatar aos Altamira a vila de Corcubión atacándoa por mar con quince naves que partiron de Noia ao mando dos capitáns Caamaño e Becerra. A pesar do saqueo e queima da vila finalmente foi rexeitado. Tras o seu fracaso refuxiouse dous anos en Padrón con todo o cabildo catedralicio compostelán co fin de protexerse das iras dos Moscoso de Altamira e a insumisión xeral das súas vasallos. Ao ano seguinte foi acusado de "deshonesto vivir" e de practicar o dereito de pernada ("Y entre otras cosas asaz feas que este arÇobispo avía cometido, acaesció que estando una novia en el tálamo con su marido, él la mandó tomar y la tuvo consigo toda una noche"). Expulsado do seu señorío morreu en estrañas circunstancias en 1460.

Alejandro Lamas Costa (janolamas[arroba]quepasanacosta.gal).