Quen fai calar o reiseñor
Cando Guadalupe Vázquez Formoso presenta un libro, non o fai en silencio. Non aquel 24 de novembro na Casa da Cultura de Cee, e menos aínda cunha novela como «A voz silenciada». A mestra e escritora galega, nacida en 1981, dirixe a súa mirada –e a do público– a unha ferida que vai fondo. E faino con esa mestura de empatía e determinación que caracteriza o seu labor literario.
Unha voz que non se pode ignorar
No centro da novela está Felisa, unha muller que por fóra ri e brilla, mentres no seu interior «pasa a procesión». Vive nun cárcere de medo, violencia e vergoña, condensado en tres palabras que deixan sen aire: «Vivo cun monstro.» O sufrimento de Felisa é cotián, físico e da alma. Mais o seu camiño lévaa –malia toda a escuridade– a unha frase decisiva: «Vou vivir.» Unha autoproclamación de supervivencia, de liberación, de amor propio.
Guadalupe Vázquez Formoso escribiu esta novela para facer visible o que ocorre detrás das portas pechadas. Non para impactar, senón para sensibilizar. «Poñer o dedo nunha ferida», dixo durante a presentación. Unha ferida que non causaron as vítimas, senón unha sociedade que demasiadas veces mira para outro lado.
O marco: voces que explican e acompañan
O acto en si mesmo foi unha composición de voces diversas. A psicóloga Lupe López Canosa, asesora da autora nos seus libros de autoaxuda, puxo o foco no trasfondo psicolóxico. Describiu a violencia como un estilo de vida imposto, que corroe día tras día o corpo e a mente, e explicou o coñecido ciclo da violencia: tensión, explosión, reconciliación. Tres fases que deben deixar claro ás mulleres que non son elas as culpables.
Un pensamento central de López Canosa quedou suspendido no aire durante moito tempo: escribir é o primeiro acto de rebelión. Cando as vítimas atopan palabras, comeza a curación.
Tamén Valentín García, secretario xeral de Política Lingüística da Xunta de Galicia, destacou a importancia dunha publicación que conta en lingua galega unha historia universal. E a autora agradeceu a quen a acompañou no camiño: ao filólogo Vicente Feijóo pola coidadosa revisión do manuscrito e a Lorena Leira pola indicación decisiva sobre a relevancia do tema da culpa.
Arte, música e un símbolo chegado do mar
Cunha voz cálida, Vázquez Formoso leu fragmentos da súa novela, acompañada ao piano por Miguel Blanco. A Coral Polifónica Costa da Morte intensificou a profundidade emocional da velada e deulle ao tema unha resonancia adicional.
Especialmente impactante resultou unha figura feita con lixo mariño –cabos, bóias, achados do Atlántico. Creada polas artistas Aliciasis Bén, erguíase como símbolo das mulleres que sofren violencia: varadas, feridas, pero aínda presentes. Un monumento de advertencia pouco antes do 25 de novembro, o Día Internacional contra a Violencia cara ás Mulleres.
A literatura como resistencia
«A voz silenciada» é máis ca unha novela. É un chamamento. Unha denuncia. Unha homenaxe. Vázquez Formoso dirixe as súas palabras a Felisa, ás moitas Fisas reais deste mundo –e a quen prefire non ver. Pide non só escoitar ás vítimas, senón estar ao seu carón, ofrecerlles espazos nos que poidan volver comezar.
Ao final da velada quedou unha frase que soou a xuramento: Estas voces non deben calar. Nin o reiseñor que canta na escuridade, nin aquelas mulleres cuxa voz se perde con demasiada frecuencia no ruído do mundo.
Guadalupe Vázquez Formoso deulles unha lingua con este libro. Unha que non é baixa –e que xa non debe volver selo.