O Modesto Patrimonio: A Capela de San Marcos do Hospital
O Hospital é unha aldea situada no borde da estrada EP-3404, punto quilométrico 27. Dista da igrexa parroquial de Dumbría uns 5 Km. O nome provén dun antigo galpón convertido nun hospital para os peregrinos e camiñantes que recorrían a ruta de Santiago-Fisterra-Muxía. Pegada a este hospital había unha capela con varios santos e unha imaxe de pedra coa a advocación de San Marcos que ninguén sabe onde foron parar.
Xunto a fonte, e uns metros cara ao vendabal estaba o cemiterio. A fonte foi desplazada e reconstruída uns metros cara ao norte en 1935 polo alcalde Xan do Logoso e mais tarde foi movida xunto a ponte do río. Este lugar era o punto de encontro dos camiñantes e peregrinos procedentes de Santiago que tomaban a ruta pola Ponte Olveira ou cruzaban o río Xallas por Brandomil ao lugar de Baíñas. Neste lugar podían desviarse cara á Fisterra pasando polo lugar de Cabral (desaparecido) e Paradela para xuntarse neste lugar de Hospital.
Esta Capela foi ata o s. XVI un anexo da parroquia de Dumbría que abarcaba os lugares de O Logoso, Paradela e Hospital. Co paso dos anos foi perdendo devotos ata a súa total ruína e desaparecida. Según testimonio de persoas maiores, as imaxes desta capela foron recollidas por un veciño e danse por perdidas. O solar foi aproveitado para a construcción dunha cuadra, e o igrexario, xunto co cemiterio, quedaron partidos pola actual estrada. A uns cen metros cara ao poñente había un gran campo cun cruceiro, un soleiro e un pombar coñecido como “Campo da Festa”, terreo que aproveitaron os soldados franceses en 1809 para descansar ou facer “tropelías” pola zona. O primeiro documento encontrado que fala deste territorio é do ano 1209. Relata coma un cura do Logoso donouno ao cabildo compostelán. Outro documento do ano 1562 explica como o 15 de Setembro de 1562 otorgouse escritura foral a favor de D. Rodrigo Osorio de Moscoso, coñecido como O Marqués de Altamira, que máis tarde cederíao en foro a Juan das Touzas e á súa muller, e di:
“El casal de Hospital do Logoso, con todas sus casas, cortes, eiras, cortiñas y herederos y su molino edificado en la Piedra dos Corvos y que se limitaba desde el arroyo do Campo que está hacia la parte de Olveiroa y la parte Nordeste, siguiendo por el camino de Paradela hasta pasar dichos ríos continuando hasta el camino en el que pasa por Bao, siguiendo por dicho camino al arroyo das Moas que está junto al Campo Barreiro que es hacia la parte de la Travesía y desde allí prosigue derecho a la parte del Vendabal por la divisoria del Coto de Buxantes y desde allí derecho al Bao Salgueiro para volver a la primera demarcación o sea al Campo de Olveiroa, mediante la pensión de doce ferrados de trigo por medida nueva de Avila y cuatro azumbres de manteca pagaderas en Santiago el día 15 de San Miguel de Septiembre de cada año”.
Do Muíño da Pedra dos Corvos que se fala na escritura, despois de 455 anos, quedan os seus restos na marxe esquerda do río de Hospital, no comenzo da cascada. Como curiosidade, neste lugar, no ano 1761, había 10 veciños, sendo os cabezas de familia: Salvador Casas, taberneiro; Pedro de Canosa, labrador, que vivía co seu xenro Ignacio Villa; Roque Agulleiro, labrador; Pedro de Quintáns, labrador; Jacobo García, tecedor e estanqueiro, Francisco de Canosa, labrador; María de Canosa, taberneira; Luis Novo, labrador, vivía coa súa nai María Pérez; Julio de Outeiro, pobre; Froilán de Arán, labrador.
Recordemos que no lugar do Logoso, a 1.400 m. do lugar de Hospital, viviu un home intelixente e emprendedor chamado Juan Grille Fernández (n.1879), coñecido como “ Xan do Logoso”. Dominaba os oficios de canteiro, carpinteiro e ferreiro. Foi alcalde de Dumbría de 1930 a 1936 e coa complicidade do seu amigo concejal Evaristo Quintáns Trillo da Filgueira de Buxantes, construíron neste lugar unha casa-escola para os nenos de O Logoo, Brazal, Paradela e Hospital.
Patrimonio Pindexo
- O Modesto Patrimonio: A Ruta do Cadoiro.
- O Modesto Patrimonio: A Cova do Rego do Crego
- O Modesto Patrimonio: Monte do Pindo, o remedio natural para rebaixar o colesterol.
- O Modesto Patrimonio: Subida ó Pico de Peñafiel do Monte do Pindo.
- O Modesto Patrimonio: A toponimia do Monte do Pindo.
- O Modesto Patrimonio: O topónimo: O Pindo ou Monte Pindo?.
- O Modesto Patrimonio: Explorando a toponimia dos camiños do Monte do Pindo.
- O Modesto Patrimonio: A Cabana das Chozas, outra Caverna dos refuxiados no Pindo.
- O Modesto Patrimonio: A Furna do Río da Barco.
- O Modesto Patrimonio: Fonte Mateo e A Cova dos Morcegos no Monte do Pindo.
- O Modesto Patrimonio: A Cova da Pendente do Monte Pindo.
- O Modesto Patrimonio: Os muíños do Monte do Pindo.
- Con Pepe do Fieiro redescubrindo os tesouros do Monte Pindo.
- Pepe do Fieiro: “Dicían os nosos vellos…”.
- Ézaro, unha viaxe polas covas dos agochados no Monte Pindo (Parte 1).
- Ézaro, unha viaxe polas covas dos agochados no Monte Pindo (Parte 0).
- Da Raínha Lupa á Cova da Xoana, pasando por Duio, con Pepe do Fieiro.
- Os muíños do Monte do Pindo, por Modesto García Quintáns.
OUTROS ARTIGOS NO "MODESTO PATRIMONIO”
- As pozas do Carboal de Buxantes
- Dumbría, Territorio VAKNER
- O Topónimo da parroquia “Buxantes"
- Os muíños do Rego de Quenxe en Corcubión
- O Cruceiro de Rebordelo (Salgueiros de Dumbría)
- A Capela do Torrado na igrexa de Buxantes
- Monumentos megalíticos en Dumbría
- Lugar de Figueroa de Buxantes.
- Historia dos lugares da parroquia de Buxantes.
- Buxantes. Recordando os tempos pasados
- A Devesa do Anllares (Arcos)
- As cancelas do lugar do Ézaro. De mediados do 1800 aos finais do 1900
- O río Castro nas imaxes de satélite modernas
- Penas Sacras polo territorio de Dumbría.
- O Marco do Couto e O Vakner no concello de Dumbría.
- A primitiva capela de San Antoniño de Brens.
- O Calendario dos artegos.
- A pedra do Encanto de Olveiroa.
- Os muíños fariñeiros en Dumbría.
- O Cruceiro do Alto de Gures.
- Muíños Hidráulicos no Concello de Cee.
- Modesto García Quintáns debulla a historia da Casa da Vacariza, que entra na lista vermella do Patrimonio.
- Ano 1902: Consternación na comarca de Fisterra ante a catástrofe no Ézaro.
- Modesto García Quintáns debulla a historia da Casa da Vacariza, que entra na lista vermella do Patrimonio.
- O Modesto Patrimonio: O Cruceiro de Rebordelo,
- Demografía no Concello de Dumbría.
- A Bandeira do Concello de Dumbría.
- A fervenza de Miñóns de Buxantes.
- A Central Hidroeléctrica de Buxán de Dumbría.
- O escudo de Dumbría.
- Os Pasales, a barreira natural do paso sobre o Río Xallas.
- A Casa da Pedra do Ézaro.
- O muíño fariñeiro máis antigo documentado no Concello de Dumbría.
- Memoria histórica lingüística (toponímia) e etnografía do Concello de Dumbría.
- O Cura Rioboo de Berdeogas.
- O Balcón da Costa da Morte.
- As antigas cancelas e e corredoiras de Dumbría
- O Hórreo na Comarca de Fisterra.
- A hidrografía no concello de Dumbría.
- A Ferigresía de Refoxos.
- A Ruta de Pallares.
- Muíños do Río da Lagarteira (II).
- Muíños do Río da Lagarteira (I).
- Un paseo á Ermida das Neves de Buxantes.
- O caserío dO Cotelo de Olveira.
- O Cemiterio de Buxantes.
- A Santiña de Trasufre.
- O Castro de Alvarellos de Berdeogas.
- Lugas de Castrelo, Colúns.
- A Capela de San Marcos do Logos.
- Os muíños do Rego de Quenxe.
- Por que lle chaman as Caldeiras do Castro?:
- Semellanza dos nosos muíños fariñeiros cos canarios.
- Os muíños da nosa comarca.
- Recordando o día máis angustioso de Xesús.
- As varas: As antigas unidades de medida.
- Recordando algo da historia da parroquia de Berdeogas.
- A hidrocentral “Electra del Jallas”.
- O 50 aniversario do Encoro da Fervenza.
- A igrexa parroquial de Dumbría.
- Un Modesto repaso aos costumes avespa velutina.
- O piñeiro-marco entre Cee e Corcubión.
- A escola de Dumbría.
- Reparación do piso e do teito da Igrexa de Buxantes.
- O Dolmen da Pedra da Arca.
- A Cabana da palla do millo.
- Apañar o mato en primavera.
- A Ponte de Canelas en Dumbría.
- O arado de madeira ou tamén chamado romano.
- O Cruceiro pantasma do Monte de Olveira.
- Memoria Histórica de Buxantes – Muíño da Fonte Santa.
- O Castro de Castromiñán.
- O lugar de Quenxe.
- A Igrexa Parroquial de Buxantes.
- A Igrexa Parroquial da Ameixenda.
- O Bico do Santo en Carnota.