O Modesto Patrimonio: As pozas do Carboal de Buxantes
Estamos no verán, tempo de vacacións, descansar, tomar o sol, pasear ou ir as praias. Estase poñéndose de moda ir bañarse as pozas dos ríos que teñan fochancas, tomar o sol sobre as rochas ou estar a sombra, mellor se teñen unha carballeira no seu entorno. Un lugar que reune parte destas características son as coñecidas como Pozas do Carboal de Buxantes.
Chegar a este lugar é algo complicado. Na estrada DP – 2302, no kilómetro 7,050 hai que coller un camiño de carro cara o norte para baixar a través dun estreito carreiro, entre carballos, pola ladeira do monte sobre terreo blando e resbaladizo, en tempos de choiva, faise perigoso, e xa se chega ao sitio. Pero sería interesante contar algo da súa xeografía e historia.
O río que forma estas pozas, en pequenas cascadas, é coñecido nos mapas como Río de Brens, aínda que no traxecto pola parroquia de Buxantes vai tomando o nome do lugar por onde pasa. Nace na Fonte da Pelexa a 420 m. sobre o nivel do mar e desemboca na Ría de Corcubión na paraxe da Pontella de Brens, despois de recorrer 10,7 km. Non é moi caudaloso, estando alimentado polos seguintes regatos. Pola marxe dereita: O Rego do Fiás, Rego do Marco do Couto, Rego das Neves e O Rego das Brañas Edras. Facía moer 18 muíños na parroquia de Buxantes e 15 na parroquia de Brens, así como 14 batáns, un deles moi antigo no lugar de Busto, dos que só quedan restos.
Un dos muíños máis antigo estaba ao sur do lugar do Carboal, coñecido como Muíño Vello ou tamén Muíño das Brañiñas. Según un inventario do ano 1761 era compartido entre Francisco Trillo e Antonio García do Carboal que daba servizo a catro veciños. Tiña a porta polo leste de 1,25 m. de altura e gravado no dintel da porta “CAIXA AIROS”, rodeado de carballos. Uns 800 m. augas abaixo hai unha paraxe coñecida como Muíño de Pou porque un empresario catalán, dedicado á fábrica de salazóns en Corcubión chamado Pou, decidiu comprar una finca de monte en Brens, coincidindo cos límites territoriais de Dumbría e Cee.
Por la marxe esquerda do río de Buxantes construíu un muíño de maquía con dous reducios e un gran cubo de almacenamento de auga. O Instituto Nacional de Estadística do ano 1940 reseñabao como unha casa de labor onde habitaban sete persoas. Este muíño sería vendido más tarde á familia “Gordo” do lugar de Razo de Brens. Uns metros augas abaixo existía unha pontella para ir ao lugar de Razo, xa desaparecido.
Sobre o ano 1905 un empresario de Cee chamado Juan Cereijo Fernández, que máis tarde sería alcalde de Cee, construíu una central hidroeléctrica nesta paraxe. Tomou a auga do río de Buxantes mediante unha presa, producindo electricidade para abastecer á Vila de Cee a través dunha líña eléctrica polo Monte da Armada. Esta obra provocou un preito por cortar o suministro da auga a un batán situado 100 m. aguas abaixo. O batán deixou de funcionar, en ruínas na actualidade. A central hidroeléctrica estaba no concello de Dumbría, mentras que as vivendas, separadas polo Rego de Xebedo, pertenecían ao concello de Cee. O concello de Corcubión, con contrato de “Electra del Jallas”, tiña mal servizo e decidiu contratar á empresa de Cereijo. O resultado foi desastroso para os veciños, tomando o nome de “Electra Fallas”, o que provocou o seu peche.
Novas relacionadas
Patrimonio Pindexo
- A Cova do Rego do Crego
- Monte do Pindo, o remedio natural para rebaixar o colesterol.
- O Modesto Patrimonio: Subida ó Pico de Peñafiel do Monte do Pindo.
- O Modesto Patrimonio: A toponimia do Monte do Pindo.
- O Modesto Patrimonio: O topónimo: O Pindo ou Monte Pindo?.
- O Modesto Patrimonio: Explorando a toponimia dos camiños do Monte do Pindo.
- O Modesto Patrimonio: A Cabana das Chozas, outra Caverna dos refuxiados no Pindo.
- O Modesto Patrimonio: A Furna do Río da Barco.
- O Modesto Patrimonio: Fonte Mateo e A Cova dos Morcegos no Monte do Pindo.
- O Modesto Patrimonio: A Cova da Pendente do Monte Pindo.
- O Modesto Patrimonio: Os muíños do Monte do Pindo.
- Con Pepe do Fieiro redescubrindo os tesouros do Monte Pindo.
- Pepe do Fieiro: “Dicían os nosos vellos…”.
- Ézaro, unha viaxe polas covas dos agochados no Monte Pindo (Parte 1).
- Ézaro, unha viaxe polas covas dos agochados no Monte Pindo (Parte 0).
- Da Raínha Lupa á Cova da Xoana, pasando por Duio, con Pepe do Fieiro.
- Os muíños do Monte do Pindo, por Modesto García Quintáns.
OUTROS ARTIGOS NO "MODESTO PATRIMONIO”
- Dumbría, Territorio VAKNER
- O Topónimo da parroquia “Buxantes"
- Os muíños do Rego de Quenxe en Corcubión
- O Cruceiro de Rebordelo (Salgueiros de Dumbría)
- A Capela do Torrado na igrexa de Buxantes
- Monumentos megalíticos en Dumbría
- Lugar de Figueroa de Buxantes.
- Historia dos lugares da parroquia de Buxantes.
- Buxantes. Recordando os tempos pasados
- A Devesa do Anllares (Arcos)
- As cancelas do lugar do Ézaro. De mediados do 1800 aos finais do 1900
- O río Castro nas imaxes de satélite modernas
- Penas Sacras polo territorio de Dumbría.
- O Marco do Couto e O Vakner no concello de Dumbría.
- A primitiva capela de San Antoniño de Brens.
- O Calendario dos artegos.
- A pedra do Encanto de Olveiroa.
- Os muíños fariñeiros en Dumbría.
- O Cruceiro do Alto de Gures.
- Muíños Hidráulicos no Concello de Cee.
- Modesto García Quintáns debulla a historia da Casa da Vacariza, que entra na lista vermella do Patrimonio.
- Ano 1902: Consternación na comarca de Fisterra ante a catástrofe no Ézaro.
- Modesto García Quintáns debulla a historia da Casa da Vacariza, que entra na lista vermella do Patrimonio.
- O Modesto Patrimonio: O Cruceiro de Rebordelo,
- Demografía no Concello de Dumbría.
- A Bandeira do Concello de Dumbría.
- A fervenza de Miñóns de Buxantes.
- A Central Hidroeléctrica de Buxán de Dumbría.
- O escudo de Dumbría.
- Os Pasales, a barreira natural do paso sobre o Río Xallas.
- A Casa da Pedra do Ézaro.
- O muíño fariñeiro máis antigo documentado no Concello de Dumbría.
- Memoria histórica lingüística (toponímia) e etnografía do Concello de Dumbría.
- O Cura Rioboo de Berdeogas.
- O Balcón da Costa da Morte.
- As antigas cancelas e e corredoiras de Dumbría
- O Hórreo na Comarca de Fisterra.
- A hidrografía no concello de Dumbría.
- A Ferigresía de Refoxos.
- A Ruta de Pallares.
- Muíños do Río da Lagarteira (II).
- Muíños do Río da Lagarteira (I).
- Un paseo á Ermida das Neves de Buxantes.
- O caserío dO Cotelo de Olveira.
- O Cemiterio de Buxantes.
- A Santiña de Trasufre.
- O Castro de Alvarellos de Berdeogas.
- Lugas de Castrelo, Colúns.
- A Capela de San Marcos do Logos.
- Os muíños do Rego de Quenxe.
- Por que lle chaman as Caldeiras do Castro?:
- Semellanza dos nosos muíños fariñeiros cos canarios.
- Os muíños da nosa comarca.
- Recordando o día máis angustioso de Xesús.
- As varas: As antigas unidades de medida.
- Recordando algo da historia da parroquia de Berdeogas.
- A hidrocentral “Electra del Jallas”.
- O 50 aniversario do Encoro da Fervenza.
- A igrexa parroquial de Dumbría.
- Un Modesto repaso aos costumes avespa velutina.
- O piñeiro-marco entre Cee e Corcubión.
- A escola de Dumbría.
- Reparación do piso e do teito da Igrexa de Buxantes.
- O Dolmen da Pedra da Arca.
- A Cabana da palla do millo.
- Apañar o mato en primavera.
- A Ponte de Canelas en Dumbría.
- O arado de madeira ou tamén chamado romano.
- O Cruceiro pantasma do Monte de Olveira.
- Memoria Histórica de Buxantes – Muíño da Fonte Santa.
- O Castro de Castromiñán.
- O lugar de Quenxe.
- A Igrexa Parroquial de Buxantes.
- A Igrexa Parroquial da Ameixenda.
- O Bico do Santo en Carnota.