A avoa Lola

Firmas QPC

A avoa Lola

10:55 05/03/13

Chega o 8 de marzo, por certo o día do meu aniversario, e lembro inevitablemente á miña avoa Lola. O 8 de marzo, o Día Internacional da Muller, o día en que celebrábamos na casa o meu cumpleanos e a miña avoa facía unha torta de améndoa, ou de cenoria, ou de chocolate…

A miña avoa foi una muller da Costa da Morte. As mulleres da Costa da Morte son mulleres fortes, mulleres que construíron o mapa do noso Pais cos seus propios pés, marcando os camiños de tanto percorrelos, debuxando o mapa pegada a pegada, vertebrando o territorio mentres cargaban e transportaban de punta a punta as súas cestas ateigadas de peixe ou de millo, ou de leite e patacas… Traían a casa o leite para criarnos. E medramos con ese leite que percorría camiños.

A miña avoa- como a miña nai- levaba nas súas costas anchas a xenerosidade do noso mar.

A miña avoa vestiu a todos os da casa. Co abrigo do meu avó fíxonos á miña irmá e a min dous chaquetonciños mariñeiros que daban toda a caloriña das súas mans. Cosía,- como a costureiriña de Rosalía-, panillaba, cociñaba, …nunca parou de traballar, aínda que nunca percibiu un salario. Criou fillos e netos, e tamén enterrou a unha filla. Inxustamente, cando xa era anciá e non debería de ter que botar bágoas.

A miña avoa tiña unha casa- a miña casa- onde sempre había xente. Eu era pequena e non sabía moi ben por que, pero con nós vivían algunhas tempadas primas nosas que buscaban traballo e precisaban algún lugar onde vivir mentres non o atopaban. Tamén viñan mulleres a traer peixe ou patacas, ou fabas…sempre mercaba algo, aínda que non o necesitara. A solidariedade entre as mulleres máis humildes é a máis sincera pois nace de coñecer ben as necesidades que se pasan para sacar adiante á familia.

A miña avoa emigrou á Coruña co seu home e os seus catro fillos, pero nunca perdeu a súa fala muxiá. Alí na Coruña, teño escoitado na casa que cociñaba para levarlle de comer a un cuñado que estaba na cadea. A min sempre me gustaba oír que a miña avoa era valente e boa e que facía estas cousas.

Eu nunca vin as súas mans quedas. O son dos panillos era habitual na casa . Cando non panillaba , cosía para tódolos netos, ou cociñaba . Fixo traxes de noiva para moitas sobriñas , canto valerían no mercado eses traxes feitos a man, con encaixes que ela mesma facía!. Algúns dos traxes ían pasando de man en man, como os da Primeira Comuñón que ían sendo arranxados encanándolle anacos de tea moi ben engarzados con encaixes para disimularen, e que puideran ser usados unha e outra vez. Logo tamén me faría eses traxes de noiva para as bonecas. Os traxes para a miña boneca que ela me fixo…non había modista no mundo que fixera cousas tan bonitas.

Á miña avoa gustáballe andar polo mercado de Muxía e pararse a falar con todo o mundo. A porta da casa de Muxía estaba sempre aberta, ninguén petaba, entraban sen máis. A min iso gustábame moito. Namorou do meu avó na palillada. El fíxolle uns panillos e a un gravoulle un corazón coas súas mans.

A avoa Lola levábame ao forno a facer o pan de ovo e a torta de améndoa, e deixábame chupar o caldeiro cando remataba de bater. Todo o que facía facíao ben. Era moi boa cociñeira, costureira, panilleira... unha auténtica artesá, que ademais sabía facer picados e deseñar encaixes.

Tamén a acompañei durante moitos anos tódolos domingos a poñer flores na tumba do meu avó Manuel. Entre as dúas arranxábamos as flores, a min gustábame encher a xerra na fonte para poñer a auga nas flores do meu avó. Eu era a neta que sempre a acompañaba alí. Ela era tamén a miña madriña.

A avoa sempre estaba ocupada , pero durante moitos anos tivo que sentir a ausencia do meu avó que morreu moitísimos anos antes ca ela, sendo relativamente novo. E tamén a ausencia do fillo, embarcado durante moitos anos da súa vida. A compañeira das mulleres do mar é a ausencia, como a que acompañaba á miña avoa, aínda que sempre estaba rodeada de familia e traballando.

Cando chega o 8 de marzo, lémbrome dela. E non a lembro por ser o Día Internacional da Muller,- que tamén- senón porque non vou ir ao forno a facer a torta con ela.

As nosas avoas configuraron o noso mundo. Aguantaron do Pais e ensináronnos a nosa lingua, da forma máis fermosa, contando contos e cantando cancións de berce. As avoas cantaron cancións de berce ás nosas nais, e as nosas nais, a nós. Vestíronnos, laváronnos, peitearon as nosas trenciñas de pelo bravo, limpáronnos a cara suxa co seu pano... E mentres, arrincaban percebe, facíannos as filloas, construían peiraos, pintaban as contras da casa, vendían peixe, calcetábannos un xersei quentiño para a escola, percorrían centos de quilómetros coa cesta na cabeza e os fillos no ventre... e tamén nos ensinaron a non calar, a derrubar os muros da casa e saír fóra para berrar ceibas.

O ano pasado presentabamos en Muxía a publicación de Bretemada, de Gonzalo López Abente. Bretemada é un poema que fala da liberación nacional de Galiza. O día da súa presentación arranxei a mesa para as persoas que ían falar. Para adornar a mesa puxen a colcha de panillo que teceu a miña avoa Lola, cunhas mans que tamén, sen sabelo, traballaron para a liberación da nosa Terra, aguantando da Casa e construíndo o País para o futuro, e gardando a nosa lingua a pesares de emigraren. E foi emocionante escoitar a Mendez Ferrin falar de liberación nacional sentado ante a colcha da avoa Lola, pendurando na mesa coma unha bandeira das mulleres da Costa da Morte.