A Ponte Constante (II): Pasar a Ponte Constante

15:19 06/06/13

Tradicionalmente as pontes tiñan sona de lugares perigosos para o paso, e non só polos perigos que había ao atravesar un río, senón porque estaban situadas nunha xeografía medrosa, nunha xeografía propicia para o medo. A Ponte Constante tiña sona de que alí, como en outros moitos sitios, “saían ao camiño”, é dicir, podían asaltarte cando por alí pasaras, sobre todo se era de noite ou a noitiña estaba a caer. Esta sona pode estar relacionada, entre outras causas, coas gavelas que proliferaron polos montes galegos coa carlistada cara a mediados do século XIX.

Cando a parroquia era unha institución clave no habitar deste país a xente dedicáballe coplas loadoras á súa. Normalmente loábanse as mozas, a súa beleza ou o moi traballadoras e formais que eran. Pola contra, as mozas da parroquia veciña eran todo o contrario e obxecto de escarnio. Estas coplas hai que entendelas, por ferinte que poidan ser para a linguaxe de hoxe, no contexto de exaltación e reforzamento dunha determinada identidade local fronte a outra.

Neste contexto podemos situar esta copla que lembro desde neno e que, seguramente, escoitei na parroquia de Caberta, de onde era nativo meu pai. A copla fai referencia ao paso da Ponte Constante, pero agora o perigo non vén de que te asalten os ladróns:

Pasei a Ponte Constante.
Non a pasei por ladrón.
Paseina por alcahuete
Das mozas de Vuiturón.

As mozas de Vuiturón non eran nin peores nin mellores que as de outros lugares, pero aquí son utilizadas para desprestixiar ao conxunto da súa comunidade.

Pero non sempre eran os ladróns os que saían ao camiño. A este respecto lembro outra historia:

Era unha tarde de domingo. Facía calor. Eran tempos tristeiros onde a alegría estaba prohibida porque ás autoridades non lles gustaba que a xente estivese contenta e feliz. Preferían o medo para un maior control social.

Esa tarde os mozos de Mintiráns decidiran ir dar unha volta até Bermún, pois non había moito en que pasar o tempo. Foran andando, non había outro medio de transporte, ademais a distancia era pouca: aínda non dous quilómetros. Alí entraron na taberna, pediron algo de beber, non moito porque os cartos eran poucos. Algúns xogaron unha partida ao truco, outros mirarían por detrás; despois deron unha volta polo campo da feira, aínda que ese día non houbese feira, máis que nada para que a tarde fose indo e empezar o camiño de volta antes da noite. Non había moito máis en que matar o tempo. Si, eran tempos duros e andar de noite podía ser perigoso, mesmo subversivo, pois o Réxime non o vía ben. Quería control absoluto das vidas. Quería súbditos sobre os que impoñer a súa autoridade, que non auctoritas.

Así que, co sol aínda alto no ceo, os mozos de Mintiráns colleron a estrada de volta. Camiñaban lentamente polo medio e medio, pois coches non pasaban. Tiñan tempo. Pasaron por diante da mámoa de Pedras Negras, mesmo a beira da estrada. Entón, seguramente, algún contaría unha lenda de mouros. E foron baixando cara á Ponte Constante.

Ao chegar e dar a curva para entrar na ponte, ven saír de entre os piñeiros a parella da garda civil. Estaban alí agardando a ver quen pasaba e mostrar a súa irracional “autoridade” e impor a súa “orde”.

- “Alto a la guardia civil”. Berrou un dos axentes.

Doce mozos de Mintiráns apampados e parados no medio da ponte. O frío empezou a percorrer os seus corpos.

- “De donde vienen ustedes a estas horas?”

O sol aínda estaba alto no ceo. O garda dilles que teñen que pórse en ringleira, un detrás do outro, como se estivesen na tropa. E os mozos obedecen caladiñamente, a mirada baixa e o medo no corpo. Seguramente pasoulles pola mente a todos os paseos aínda frescos e o sangue derramado en tantas e tantas cunetas. A guerra xa rematara e os mozos non eran sospeitosos de nada, mesmo algúns viñan de licenciarse da tropa, despois de participar nalgunha que outra batalla co chamado glorioso exército nacional, o franquista, claro. Non foran voluntarios, foran obrigados, pois non lles quedara outra.

Un dos gardas achégase ao primeiro da ringleira e sen máis dálle unha hostia que o fai tremer; despois, o mesmo ao segundo, e así, un tras outro. Doce hostias para doce mozos, podía ser o título dun conto infame.

A quen lle escoitei esta historia fervíalle o sangue ao contala e xa pasaran moitos anos. Pensou en agarrar aos garda e tiralos ao río, pois era un mozo forte e enérxico. Aguantou o xenio e levou a hostia tamén.

Cando os doce mozos levaron cada un a súa hostia do garda civil, estes díxolles que podían seguir o seu camiño, e dereitiños para a casa. Non houbo máis explicacións e os mozos tampouco as pediron.

A paisaxe pode falarnos do pasado e das vivencias da xente que o habitaron; tamén é testemuño mudo da irracionalidade dun tempo.