Movementos migratorios na Costa (1700- 1860) (V)

Firmas QPC

08:21 14/12/10

5. Os lugares de destino dos emigrantes ceenses

Comprobamos ata o de agora a importancia que tiveron os movementos migratorios en diferentes parroquias dos Concellos de Cee, Corcubión e Fisterra para o período 1700-1860. Profundizaremos agora nos destinos desta emigración gracias a que nas partidas dos difuntos que morren fóra da súa parroquia consta, con maior ou menor precisión, o lugar onde sucedeu o pasamento. Antes de nada interésanos comprobar que porcentaxe supoñen as mencións de actos por ausentes respecto ó total das defuncións de homes:

no século XVIII aparecen 127 actos fúnebres celebrados entre as 1882 defuncións, o que supón unha porcentaxe do 6.6%.
no século XIX, a porcentaxe chega ata o 12.3%, resultado dos 161 actos e as 1271 defuncións. De engadir os datos de Corcubión e Fisterra, o conxunto presenta 2027 defuncións e 274 actos (13.5%).

Novamente, é necesario diferenciar entre as vilas e o campo, polo menos para o s. XIX. Neste século, os núcleos costeiros "recuperan" a través das funcións fúnebres a un 17.9% dos homes mortos (na meirande parte dos casos en barcos comerciáis ou no Servicio Real, polo que estamos ante casos de mobilidade, máis que de emigración). As feligresías rurais só recuperan ó 7.6% dos falecidos fóra (porcentaxe que supera nun punto ó experimentado no século anterior).

No referente ós lugares da emigración, nas parroquias rurais predomina de xeito significativo o destino peninsular, especialmente Castela que supon algo máis dun 35% das mencións. Este tipo de emigración ás segas xa se data no derradeiro tercio do século XVII pero xeralízase no século XVIII, sobre todo a partir de 1730, para desaparecer coa chegada do novo século. A continuación aparecen os falecidos en Servicio Real cun 22% e os que "elexiron" Madrid (case un 20%, sendo éste o destino preferido no século XIX), polo que estos tres destinos ocupan a máis do 75% das encións. A cantidade restante repártese en pequenas porcentaxes que van do 3% ó 5% entre Portugal, Cádiz, América, hospital de Santiago... Na zona de Vimianzo, o destino maioritario é Madrid (40% dos casos), xa dende 1740, aínda que hai algunhas mencións con anterioridade. Polo contrario, a emigración a Castela é case que inexistente, de igual forma á que ten por destino Portugal ou Andalucía. O mar modifica os comportamentos da poboación como queda de manifesto cando observamos os datos correspondentes á vila de Cee. Na vila da Xunqueira, Madrid e o Servicio Real seguen sendo destinos de certa importancia (10.5 e 12.0%, respectivamente). Os falecidos en Cádiz, Portugal, hospital de Santiago... móvense en porcentaxes mínimas (menos do 4%). Neste grupo entra tamén Castela, polo que xa temos unha primeira diferencia coas zonas rurais. A outra novidade é a presencia do mar, causante da maioría do 28.2% de mortes ocorridas en América e do 31.4% que teñen a súa orixe nos naufraxios ou nfermedades ó longo das travesías polas costas españolas, europeas e americanas. Aínda máis, sospeitamos que na meirande parte das mortes acaecidas en América debe estar detrás a matrícula de mar. A intuición despois de ler moitas partidas de difuntos fainos pensar máis en mariñeiros suxeitos a obrigacións militares que en emigrantes por motivos económicos. Así, podemos evaluar a importancia dos falecidos en Servicio Real nunha porcentaxe que iría do 32 ó 40%, moito máis lóxica que ese 12% que mencionábamos con anterioridade (recordemos que nas parroquias rurais os falecidos en Servicio Real superaban o 22% e que nas vilas mariñeiras esta porcentaxe ten que ser necesariamente maior. Neste senso, as cifras de Corcubión e Fisterra para o século XIX, en torno ó 40% ou máis veñen a confirmar as nosas sospeitas). Todo elo implica que máis do 70% dos ceenses que morren fóra da súa parroquia "deben" este feito ó mar (estaríamos máis ante mobilidade da poboación que de emigración propiamente dita). Os lugares mencionados nestos casos son, por orde de impotancia: A Habana (14.1%), América (3.9%), costa de Guinea (3.9%), Indias (2.3%), Caracas (2.3%) e con porcentaxes inferiores ó 1% do total de ausentes, teríamos lugares como Bos Aires, Xamaica, Guarico, Río de Xaneiro, Veracruz ou EEUU. Finalmente, e dentro do ámbito peninsular-europeo habería que salientar ós finados en Levante, Biscaia, Asturias, Vigo e Liverpool.

Víctor Castiñeira. (vmcastineira[arroba]quepasanacosta.gal)