No corazón de Europa, lonxe das aldeas húmidas de Galicia pero preto da alma galega, as asociacións culturais en Suíza fixeron vibrar unha vez máis as raíces da nosa terra. A pasada fin de semana, Suíza converteuse nunha extensión do corazón galego.

Este ano, o Día das Letras Galegas celebrouse cunha emoción particular, unindo fronteiras, memorias e voces nun só canto; o das cantareiras, esas mulleres valentes que marcaron con pandeiretas e gargantas a historia dun pobo. As pandeiretas non son só instrumentos. Nas mans das cantareiras, foron crónicas sonoras da vida cotiá, protestas cantadas, rezos de esperanza e memoria viva. A través das súas coplas transmitiuse saber, identidade e loita. En cada golpe, un latexado do pobo. En cada canción, unha historia que merecía ser contada.

Nesta ocasión, as Letras Galegas levan o nome de Asunción, Prudencia, Manuela, Adolfina, Rosa e Eva pero tamén a de centos, miles, de mulleres sen nome nos libros pero esenciais na historia. Mulleres que, sen máis escenario que unha cociña, unha romaría ou unha noite de inverno, sostiveron unha cultura que sen elas, simplemente, non chegaría ata nós.

E en Suíza, terra de acollida para tantas galegas e galegos emigrados, as asociacións culturais han rendido un tributo que foi moito máis que unha celebración. Foi un acto de xustiza. Durante dous días, teceuse unha rede de memoria colectiva a través de concertos, festivais, conferencias e talleres. Non só se escoitou música; escoitáronse séculos de resistencia e de sabedoría popular.

A Asociación Cultural Galega A Roda de Lausanne, A Irmandade Galega na Suíza de Xenebra, a Asociación de Inválidos e Pensionistas Españois de Suíza e Promoción dá Cultura Galega de Lausanne uniron esforzos, con gran dedicación e compromiso, para conmemorar as Letras Galegas 2025 nun evento sen precedentes. A celebración contou coa colaboración da Xunta de Galicia que apoiou esta iniciativa que fortalece os lazos culturais e identitarios da comunidade galega no exterior.

O programa foi diverso e de gran calidade. O eco de Dorothé Schubarth, a investigadora suíza que nos ensinou a escoitar a Galicia con oídos novos, estivo moi presente. Raquel André e Matías Vázquez ofreceron unha conferencia en francés na que homenaxearon o traballo da etnomusicóloga suíza Dorothé Schubart en Galicia, sinalando a súa importante contribución á conservación e o estudo da música tradicional galega. María Vidal, Luís Prego e Francisco "Pichi" Abollado impartiron un taller de percusión e canto popular, mentres que Luís Prego e "Pichi" tamén guiaron un animado taller de baile galego, facendo vibrar aos participantes coas raíces e a enerxía da tradición. A cultura galega foi tamén protagonista a través da palabra coa intervención de Antón Santamarina, quen sorprendeu cunha conferencia en galego sobre a lírica popular e o papel fundamental das cantareiras na transmisión oral da nosa música. Como colofón dunha xornada inesquecible, chegou o Serán dás Letras, culminando coa actuación tan esperada do grupo Tríade xunto a María Vidal, nun concerto que encheu de emoción, música e orgullo galego o corazón de Suíza.

É imposible non conmoverse ao ver como, mesmo lonxe de casa, a nosa cultura non só sobrevive, senón que florece grazas ao esforzo inquebrantable destas asociacións. Elas demostraron que a lingua galega non se oxida no exilio, senón que canta. E canta forte.

Grazas a todas as persoas que fixeron posible esta homenaxe. Grazas por devolverlle o protagonismo a quen, durante demasiado tempo, cantaron nas marxes. Hoxe, por fin, as cantareiras están no centro do escenario. E desde alí, seguen marcando o compás da nosa historia.

Máis novas dende a diáspora de Alejandra Plaza