Viaxe ao fondo da memoria
Fermoso título para a primeira entrega de Xulio Pardo de Neyra, O Abecedario no das alvarizas, que vén de publicar a Ed. Medulia nunha fermosa edición coa ilustración da portada de Charo Blanco Roca.
As asas azuis que nos levan alén da dor, a quen fica derrubado contra o serán que cae sobre o leito. Asi, en ousado parafraseo, comeza o poemario de Xulio Pardo. O Abecedario no país das alvarizas no que pronto achamos versos nos que domina o desasosego. Poemas do desacougo e da morte da palabra, ou decatarse do paso do tempo nos rostos dos outros. Si, mais tamén o inmenso desacougo das palabras que son esquecidas na flor dos labios.
Achamos un acusado desexo de facer perdurar a memoria, no que reside tamén un acentuado sentimento de dor, desde a conciencia da perda como unha das palabras que dan significado ao libro. Transcribimos uns versos:
Vexo a casa, a patria, o soar, a terra,
Resecadas, regumidas e magoadas
Nas súas anfractuosidades demonólatras
Agora berce de pobo disociado
Covardemebte peregrino
Pola indiferenza da morte propia
Demoledora visión e presentimento funesto. Unha lectura pesimista presente na poesía galega desde hai tempo. Recordamos o prólogo que Román Raña escrebera ao seu poemario Extramuros da noite (1985), no que falaba da poesía como actividade residual e extraña de seres sen cronoloxía. Lectura e interpretación que seguiu despois con Manuel María nos poemarios últimos dos anos oitenta, onde trata o tema da desaparición, nuns poemas de xeito metafórico ás veces.. Resulta premonitoria a consciencia da perda naqueles poetas ( digo Forcadela, Román Raña, Fernán Vello, Ramiro Fonte, entre outros). Sempre desde un pesimismo que acada tintes sombríos na consciencia da desaparición da tribo, da súa palabra e do seu mesmo cerne. O poeta sabe da desaparición da tribo Acaso este país non foi máis do que un soño que alentou como un ave moribunda nos versos dos seus poetas, teño dito nalgures. Este pesimismo está tamén neste poemario de Xulio Pardo de Neyra, como a presenza contínua da “flor negra” da derrota, dunha lenta agonía.
Mais non é esta a lectura que esgota libro. Hai nel outras que se entrecruzan, en diferentes e sostidos ritmos e acentos, que ariquecen a non doada interpretación da súa lectura. Poemas complexos que nos ofrecen carreiros polos que podemos estraviármonos, sendo que todos eles levan a un outro, máis ancho.
Os últimos versos do poemario escreven en nós un lugar perdido, o espazo e o tempo idos, para quen se di fillo da terra da noite e do frío. Un espazo oposto a aqueloutro dourado das alvarizas. O alleamento, ou sentimento de habitar lonxe de todo, nalgún lugar indeterminado, como di un dos seus versos, “ habitamos máis alá dun horizonte”, á marxe do estabelecido, Poesía tamén de amor e desexo, de carnalidade e emoción, en que os corpos habitan a avellariza onde o sexual tece o idioma dos corpos.
Neste libro tamén hai unha visión do país que está na memoria, de paisaxes vividas, sentimento etnográfico e vital que nos fixo lembrar aquel lonxano Primavera no Lor, de Eduardo Moreiras. Mais tinxido polo sentimento de perda, como podemos ler nos últimos poemas. E, neste sentimento de perda e ausencia, se cadra o libro de Xulio faisenos máis achegado a certos fragmentos de Julio Llamazares, de quen se acaba de reeditar Memoria de la nieve. Ben sei que estes paralelismos, estes retallos que un relaciona sen ter unha razón crítica concreta e segura, son sempre, e asi acontece na literatura, na relación das artes, algo estritamente subxectivo, cos que as lectoras poden concordar ou non. Mais no libro de Xulio Pardo está, con certeza, concreto/inconcreto/ memoria/historia vivida, ese país ao fondo reclamado por Cunqueiro.
Ao meu parecer, o autor, Xulio Pardo, xoga con certa ambigüidade no entrecruzamento das liñas de experiencia poética. E desta incerteza, enguedellada como o vóo da abella, O abecedario no país das alvarizas seméllanos un poemario moi rico formalmente, coa imaxinaria do irracional nas lindes do surrealismo, e complexo nos temas, diciamos. Un poemario que, na súa brevidade, ofrécenos a quen o lemos unha implícita e velada conmoción.