Venres. 29.03.2024
El tiempo

A sístole da música e a diástole en novembro: "Persistencia da música en novembro", de Miguel Mato Fondo

A sístole da música e a diástole en novembro: "Persistencia da música en novembro", de Miguel Mato Fondo

Novembro é o tempo do san Martiño, de santos, do santo André, das ánimas e mesmo o mes morto. Agora xa é o da música que persiste ao nos mancar a alma dentro dun paraíso. Tras do silencio das tripas do fogar e esvaendo o bater que medra nesoutros instrumentos acumulados que gardamos na canle das veas, que diría Gluck.

Sabido é que a literatura—e sobre todo a lírica—é vida e é música. É pedra desenfiada. E tamén lama que apouviga a nosa propia rapsodia, hoxe enchida desa benzodiazepina que, como á bela adormecida, diminúe a ansiedade que nos produce o devalar mais sedando os fígados e hipnotizando as arelas, segundo unha dose capaz de nos conducir ao sono. A esoutro en que soñarmos que o noso percurso corre paralelo á sinestesia máxica desta nosa palabra milenaria.

E a palabra matofondiana é, sempre, emoción ecfrástica. Desolación avermellada. Compás desleixado de verbas perdidas pola canle do Anllóns cara ao xuncal en que desova o gume imperfecto das persoas, embora ouvindo a música toda até que deixa de respirar. Claro que para seguir a facelo através da memoria que talvez se nos conceda. E Mato Fondo sábeo. Porque por medio do arrecendo da paixón soberana, da súa viaxe en singradura que persigue todas as vidas, achamos o útero e a intrahistoria das árbores en cuxo cerne se define aquela “casa” que n’O whiskey na barrica, IV Premio de Poesía Fiz Vergara Vilariño, menstrúa polo “debuxo dos salgueiros sobre as augas do outono”.

Innisfree volve á fonética de Miguel Mato Fondo, cuxas verbas diluvadas en música de pai, e dun seu pai, dunha súa nai e dos ollos da roseira que o lambe día a día, aplica fartura agora sobre do outono dos outonos. Sobre da sinfonía de caramelo que un universo de novembro aplica nese “alguén” que “debe perdurar para rescatar do olvido o azul da hortensia a luz da lámpada sobre o lombo dos libros as notas fuxidias da sonata a revoaren sobre o piano e perdéndose polos corredores o recendo da maruxía a escoar polas fiestras”. Mentres, “a sombra astral” da noite de novembro deixa abertas as cicatrices en que balanzan os insectos a copular nos ollos dunha voz poética que se manifesta desde a “morada flor dos meus labios”. É, xaora e xa que logo, ese “lonxano rosmido” que se revela “na nosa memoria”, e onde as queixas desa “aldea perdida entre montes” semella recuperarse, por e para sempre, “na tumultuosa angueira dos seres”. Das notas da música que define a persistencia e a súa persistencia—a do poeta, claro —, e tamén a do novembro e a de todos os novembros, que os ollos líricos da voz seica reflicten desde as
campas do cemiterio en que residen os seus e as súas, que non son máis que os nosos e as nosas.

Scriabin ou Chaicovsqui, Rachmaninóv e Grieg abren as súas arterias na escoita activa do marfil que se deixa apalpar polas mans de Erica Nissen, por suposto que á calor do folclorismo que dun xeito ou doutro virá por nos pintar nas branquias as espiñas malditas—isto é, adoito benditas—da mesma complicidade entre música e palabra. Que non é outra que a fusión e a enerxía que nos deu orixe. Xusto é, porén, que a reconstruamos por conduto das escamas salgadas de quen desde a minúscula Ponteceso deseña a grandura dun mundo aberto cara a todos os pontecesos. E seguindo aquela sintonía en que a luz dun novembro afuma unha “casa pechada” antes “antigo onte de vento” mais agora “rosto agochado / entre a cortiza e a pedra / a susurrar nos postigos”.

Son os labios novamente onde se recrea e se redefine a vontade musical da memoria. Tras dun corpo que, seguindo a limpeza dun outro de muller, recorda o devir doutra música. A da garza violácea— a nosa cor feminina por excelencia—canda un luscofusco capaz de quebrar os vidros das noites. E si, desde o seu trono aló no fundo do esteiro, canda a lúa, pintada con tetas cor de mazá tal que planetas pequenos nados de hortas que só quererán caer, outra volta, sobre das herbas deses días xa sidos, sen feble harmonía, entre o amarelar das espadanas que anuncian os invernos da pel.

O tempo, para os campanarios matofondianos pasa nun sempasar. E faino por medio das notas verdes dunha música cuxa memoria é de auga. Fuxindo sen tratar de facelo. Nin mesmo de permitilo; porque será nos libros—sempre abertos, sempre vivos e coa lembranza decote recidiva onde a luz poética acolla as plumas de todas as aves, de todos os seres cuxa parsimonia aterecida virará en rapsodia de outono ese espazo frío e aberto—sonoro e acolledor, portanto—onde reinará a sarabia palustre dos versos a caeren polas flores: “aqueles violinos / tocados polo vento / queiman o rosto / como gotas de limón”, que percute nunha canción de Carmen Consoli.

O novembro de Mato Fondo é o novembro de todos. Os novembros de mulleres. E o outono do feminino que, por suposto e por descontado, bate nos beixos masculinos dunha persoa. Desa persoa que ben sabe que o seu salouco descontinuo se abre no tronzar de violinos, ao tempo que denunciando cando os silencios dun home se desligan da memoria—súa, dela e delas—cara ás traseiras das portas das beiras dos tremedais fisterráns. Rexeitando así a narcótica dos naufraxios en que a vida só se nos aparece obxecto de devoración, mais tal que páxinas desdobradas nos alentos do esperma extenuado dun pardiñeiro: aló onde o poema vomita a procura dun “home lonxano sen horizonte”.

E si, a serie “Poemas para un pardiñeiro” efectúa unha concisa e maxestosa micción—un harmónico sentir de melodías—derriba do río mesmo capaz de impedir a perda dunha memoria desacougada que nunca, nunca, ha tratar de fuxir. Por moito que desoiamos como as ausencias “sentan na soleira onde as avoas contaban dos partos e das colleitas desde anos remotos”. Porque o desenfiar de Mato Fondo, neste novembro persistente volve e regresa, regresa e volve, revolvéndoo amais, ao carácter con que a todas as persoas—“entre a frouma e o esterco”—lles amencen aqueles “anos perdidos” deshabitados de auga e loureiros. Claro que seguindo o cántico capaz de atoldar os barros e as lamas, invadir peiraos, abrir feridas en paxaros que viaxan, e todo para sobrevivir ás tardes inmóbiles en que o sol apenas quenta. Porque sente que as portas aínda están abertas.

O mar arde entre as areas dos bronquios dunha voz lírica perseguida polo percutir dunha noite azulada sob a música de muller. Desa música en que as follas dos cadernos se despoxan da pel para se preñaren do sangue—o sangue vital, o que dá e mantén a vida—e da frialdade do que en suma revive. Por riba, a noite tamén ten nome de muller, e mercé ao inverno dos invernos que axiña chegará a nos cegar a seiva, abríndonola máis—aínda—en canción de outono que desanda as froitas do novembro, acedas para os labios en grandiosa “fidelidade dun sabuxo”.

E a inmensidade. Cor de cinsa, tamén. Coa ollada demorada. A procurar “o seu propio destino / desamor e fin”, que en “Antigone”, unha das pezas máis embaladoras do poemario, non é máis que a morte, ese estado que en veas de muller dá e redime, facendo da infelicidade mirada sombriza e rebelde. Ela, di a voz de todas as antigones, será quen de amar “a vida con total entrega”. A do poema que, secasí, vai escribir outra lectura. A de todas as lecturas.

Outros artigos de Xulio Pardo de Neyra

Novas relacionadas

 

Comentarios