Antes da Concentración Parcelaria as aldeas do Concello de Dumbría comunicábanse por camiños de carro, corredoiras e os sendeiros ou camiños de a pé. Estaban ben conservados porque os veciños de cada aldea eran os encargados de coidalos. Moitos deles eran coñecidos como “Camiños Sacramentais, por onde ía o cura da parroquia a administrar os Sacramentos aos enfermos e tamén era a ruta dos mortos cara ó cemiterio.

Levábanse en procesión acompañados da familia, amigos e veciños, xunto co cura,  unha cruz da igrexa, o caldeiro da auga bendita, unha campaíña e un farol como vela. Camiñábase rezando oracións  e facendo paradas nos  puntos destacados como as pontellas e cruces de camiños para rezar uns responsos. O morto tiña que saír da casa sempre pola porta principal, sen atallos. Estes  camiños públicos estaban atrancados con cancelas case sempre na entrada ou a saída dos lugares para interrumpir o paso do gando cara ás agras.

Eran de madeira, principalmente de carballo, cun eixe vertical lixeiramente inclinado cara ó lado prohibido para que cerrara co seu propio peso. A maioría tiñan como bisagra unha lousa furada espetada na parede. Nas fincas privadas eran portelas que se cerraban con pedras miudas. Os camiños de a pé eran atallos polas agras, interrumpidos polos muros de pedra con “pasadoiros”, que eran uns escalóns con lousas espetadas no muro. Na actualidade, moitas destas servidumes desapareceron coas pistas da  Concentración Parcelaria e as que se libraron están cubertos de silvas e xa ninquén se acorda delas. 

Aquelas cancelas das aldeas forman parte do noso  patrimonio. De aquí naceo o apelido “cancela” e moitos topónimos, como “a casa da cancela” . Para recuperalas, polo menos a maioría delas, antes de que fora demasiado tarde, e pensando que algún día sean publicadas nun libro,  sobre o ano 2015 decidín pola miña conta,  recorrer as  aldeas do concello, falando cos vecinos de idade avanzada para que me axudaran a localizalas, facendo un inventario xeorreferenciado coa súa  situación en coordenadas UTM. Aproveito aquí para darlles as grazas pola súa colaboración.

O resultado deste traballo podémolo resumir así:

• Parroquia de Berdeogas, con 11 cancelas;
• Parroquia de Buxantes, con 16;
• Parroquia de Dumbría, con 14;
• Parroquia do Ézaro, con 16;
• Parroquia de Olveira, con 6;
• Parroquia de Olveiroa, con 2;
• Parroquia de Salgueiros, con 7.

Todas elas xa desaparecidas.

• Modesto García Quintáns.

O Modesto Patrimonio

• O Hórreo na Comarca de Fisterra.
• A hidrografía no concello de Dumbría.
• A Ferigresía de Refoxos.
• A Ruta de Pallares.
• Muíños do Río da Lagarteira (II).
• Muíños do Río da Lagarteira (I).
• Un paseo á Ermida das Neves de Buxantes.
• O caserío dO Cotelo de Olveira.
• O Cemiterio de Buxantes.
• A Santiña de Trasufre.
• O Castro de Alvarellos de Berdeogas.
• Lugas de Castrelo, Colúns.
• A Capela de San Marcos do Logos.
• Os muíños do Rego de Quenxe.
• Por que lle chaman as Caldeiras do Castro?:
• Semellanza dos nosos muíños fariñeiros cos canarios.
• Os muíños da nosa comarca.
• Recordando o día máis angustioso de Xesús.
• As varas: As antigas unidades de medida.
• Recordando algo da historia da parroquia de Berdeogas.
• A hidrocentral “Electra del Jallas”.
• O 50 aniversario do Encoro da Fervenza.
• A igrexa parroquial de Dumbría.
• Un Modesto repaso aos costumes avespa velutina.
• O piñeiro-marco entre Cee e Corcubión.
• A escola de Dumbría.
• Reparación do piso e do teito da Igrexa de Buxantes.
• O Dolmen da Pedra da Arca.
• A Cabana da palla do millo.
• Apañar o mato en primavera.
• A Ponte de Canelas en Dumbría.
• O arado de madeira ou tamén chamado romano.
• O Cruceiro pantasma do Monte de Olveira.
• Memoria Histórica de Buxantes – Muíño da Fonte Santa.
• O Castro de Castromiñán.
• O lugar de Quenxe.
• A Igrexa Parroquial de Buxantes.
• A Igrexa Parroquial da Ameixenda.
• O Bico do Santo en Carnota.
• Os muíños do Monte do Pindo, por Modesto García Quintáns.

Patrimonio Pindexo

• O Modesto Patrimonio: O topónimo: O Pindo ou Monte Pindo?.
• O Modesto Patrimonio: O Río Vadebois no Monte do Pindo.
• O Modesto Patrimonio: Explorando a toponimia dos camiños do Monte do Pindo.
• O Modesto Patrimonio: A Cabana das Chozas, outra Caverna dos refuxiados no Pindo.
• O Modesto Patrimonio: A Furna do Río da Barco.
• O Modesto Patrimonio: Fonte Mateo e A Cova dos Morcegos no Monte do Pindo.
• O Modesto Patrimonio: A Cova da Pendente do Monte Pindo.
• O Modesto Patrimonio: Os muíños do Monte do Pindo.