Din que, nas noites de lume en Fisterra, o salitre fala alto e claro, mesturado co arrecendo das sardiñas ao lume e o fume da queimada. San Xoán, solsticio, noite curta e corazóns longos: vella fogueira, festa nova, coma se o mundo se detivera para lembrar quen somos e por que non debemos esquecer.

Aurea Domínguez Sisto, do Concello, abriu a noite cunha retranca de quen sabe lerlle ao público:

“Se a queimada fose dentro, xa andaríamos todos de risa solta. Pero así, co fresco que fai fóra, polo menos quentamos e de paso xustificamos a chaqueta.”

E dixo o necesario, sen máis adornos: esta noite é nosa, de quen vén e de quen aínda está por chegar.

“Que esta sexa só a primeira de moitas noites de San Xoán en Fisterra. Grazas aos Rapacollons, ao mestre Roberto e, sobre todo, a vós por darlle vida á maxia. Agora si: un grolo e a desfrutar!”

Chega entón “Bebeto”, memoria de petardos e ledicias que o tempo non borra:

“A idade non importa: todos gardamos na lembranza aquel rebumbio de petardos diante da casa, nas rúas, na varanda, na illa... Cousas que, por desgraza, se perderon. Hoxe estamos aquí para recuperalas, para que San Xoán siga sendo de Fisterra, dos nosos, dos que veñen detrás.”

Sinalando o lugar e as brasas, recorda:

“Entre San Roque e o Patronato, as sardiñas foron pan e sustento, e as fábricas resoaban co mar. Aquí, en Sua Cruz, houbo fábrica francesa, e logo a de Gerardo Castro Rivas. Fisterra sabía e cheiraba a sardiña, e iso non o esquece nin o vento máis vello.”

Chega o druída, Roberto Traba Velay, taberneiro e mago de palabra, que mestura retranca, invocación e poesía:

“Que pasa, Nano? Buscastes herbas para a queimada? O verán está en cada esquina: as sardiñas saltando, o pan ao lume, os estudantes de troula en troula… E aquí, que se saiba, hai sitio para todos: galegos, alemáns, peregrinos, sabios, artistas, xente de retranca e de fame de vida… o que veña con sede e ledicia é benvido.”

Xa o di claro: en Fisterra non se apaga o verán, as festas soan entre trompetas e cores, e quen brinda, non esquece.

“Quen bebe ben, vive mellor, e a queimada –se se fai co corazón– cura males, abre portas e afasta as tebras. Pero ollo, quen non crea, que se prepare: coche escarallado, carteira que desaparece, noite de bar ata o amencer… E eu quedo con vós, non vos deixo sós!”

O conxuro convértese en berro colectivo, a ironía mestúrase no vaso de barro:

“Bebede coma toureiros na praza – sen medo! Agora todos: Savarge! Savarnor! Magara! Aguajarí!”

E que queda ao final?
Unha noite onde o pasado revive sen nostalxia, onde as mans asan, as bocas cantan e o lume conta historias que non se poden perder. Porque en Fisterra, ata o vento aprende a celebrar cando as lapas bailan no solpor.
E mentres haxa quen conte, quen comparta, quen brinde, a tradición segue viva. Quen non veu perdeu máis que peixe e queimada: perdeu esa chisca de maxia que só Fisterra sabe poñer na noite máis curta do ano.