A colección Terra Nomeada medra coa toponimia de Zas
Visitabamos hai unhas semanas as profundidades etimolóxicas de Brandomil con Xosé María Lema Suárez. Hoxe montamos no seu barco etnolingüístico para debullar a toponimia de todo o Concello de Zas. A Real Academia vén de publicar un novo capíutlo da súa Colección Terra Noemada coas aportacións do mestre de Bamiro sobre Zas.
En Toponimia de Zas, publicado co apoio da Deputación da Coruña e do Concello de Zas, o estudoso afonda nas distintas propostas sobre a orixe e o significado dun total de 147 nomes: os de todas as súas parroquias e aldeas, o do propio do concello, e tamén outros como Soneira, que designa e comarca histórica da que forma parte Zas; e Xallas, o río que toca a zona sur do municipio, antiga xurisdición señorial á cal pertenceron dúas parroquias e comarca natural. Lema incorpora igualmente un documentado estudo do nome do río que vertebra as augas da Terra de Soneira, o río do Porto, desde a década de 1960 impropiamente denominado río Grande, advirte. Pretende así contribuír —explica— a que se lle restitúa o nome histórico, que maioritariamente se lle viña dando, polo menos desde 1764, ano en que o intelectual ilustrado José Cornide mesmo o cita co nome en galego.
Sobre o nome de Zas, Xosé María Lema Suárez indica que, malia darse por certa ata hai pouco a hipótese de que procedía do xermánico *sala ‘pazo, residencia principal’, adecuada para o melidense Zas de Rei, a documentación medieval demostra que non pode ter a mesma orixe. Asume así a hipótese de Martínez Lema de que a orixe do topónimo soneirán está no acusativo salĭce do fitónimo latino salīx ‘salgueiro’, que deu lugar no galego medieval ás formas Saaz / Saz e Saas / Sas. Estas grafías mantivéronse no castelán dos séculos XVI, XVII e o primeiro terzo do XVIII. Canto ao paso de Saz ao actual Zas, que aparece xa no Castastro de Ensenada (1753), o académico correspondente aposta pola ultracorrección do seseo. “Hoxe en día aínda se lle escoita pronunciar Sas á xente de máis idade”, lembra.
