É habitual na nosa comarca da Costa da Morte, que campás de naufraxios ou procedentes de diversos buques e épocas do pasado, á vez que deron son e vida ás nosas vidas, agora ilustren de historia os nosos campanarios. A miúdo cando estudas a súa historia de costas ao mar, tamén atopas un legado con maiúsculas.

O Concello de Corcubión, está cheo de sorpresas e esta é unha de tantas no horizonte da rica historia da Vila que pende da Capela do Pilar, a súa campá.
A campá fundida en bronce, lisa e sen decoración, duns 35-40 cm de diámetro, ten no seu terzo a seguinte inscrición punteada: “BUILT BY / PENINSULA SHIPBUILDING CO. / 1917 / ERIS / PORTLAND, ORE. Ou.S.A.” (Construído por Península Shipbuilding Company, 1917, ERIS, Portland, Oregón, Estados Unidos de América).

En ambas guerras mundiais, o goberno de Estados Unidos incitou á creación de estaleiros chamados de “emerxencia”. Algúns dedicáronse á construción naval, outros á construción de buques mercantes, mentres que algúns foron estaleiros dedicados á reparación de buques. As axencias civís implicadas no proxecto foron a United States Shipping Board (Ou.S.S.B.), na Primeira Guerra Mundial, e a Comisión Marítima dos Estados Unidos, na Segunda Guerra Mundial. Case todos estes estaleiros de emerxencia nacional pecharon ao final da guerra, ou pouco despois.

Tras unha ardua investigación que nos trasladou desde Portland, Oregón (USA) até Noruega, para finalmente recalar a nosa singradura na Ría de Corcubión concretamos, sen dúbida, que a campá non pertencía a un naufraxio.

Até o final da Primeira Guerra Mundial, a O.S.S.B. contratou máis de 1000 barcos de madeira e barcazas, pero a maioría dos contratos foron cancelados, construíndose só 589 barcos. Moitos a medio construír convertéronse en barcazas e pontones, moitos máis foron despezados e outros simplemente queimados. A maioría dos terminados vendéronse como chatarra despois da guerra e moitos, de feito, refugáronse ou simplemente abandonáronse para que podrecesen. Ademais, a maioría dos estaleiros involucrados neste programa existían só para a emerxencia nacional, algúns nunca terminaron un só barco.

A goleta de catro paus “Eris” formou parte da construción levada a cabo durante este período bélico polos estaleiros “Peninsula Shipsbuilding Company”. A súa botadura tivo lugar en decembro de 1916. O buque con propulsión mixta a vela e motor, comezou as súas singraduras en 1917 nos portos de Estados Unidos como buque cargueiro, función para a que foi concibido inicialmente.
As medidas de construción iniciais do "Eris" foron 255 pés 4 polgadas (77,8256 metros) de eslora, 43 pés de 4 polgadas (13,208 metros) de manga e 21 pés e 6 polgadas (6,5532 metros) de calado. A súa propulsión consistía ademais do seu velamen, en dous motores “Winton Diesel” de seis cilindros de 300 cabalos de forza cada un. Os motores tiñan 12 cilindros de 15/16 polgadas de diámetro.

Fotografía de la goleta “Eris” durante su estancia en el puerto de San Francisco (California)

Ao servizo das navieras comerciais norueguesas estivo desde a súa compra, ata que finalmente recalou como pontón carboeiro na Ría de Corcubión tras ser comprado pola compañía Xeral de Carbóns xunto ao “Blus” á Compañía Baleeira de Caneliñas española con sede en Cee.

O nome orixinal do buque asignado polos norteamericanos nos seus estaleiros foi “Eris” tal e como sinala de maneira inequívoca a súa campá, e baixo o cal navegou durante as súas primeiras misións, como así consta nas listas de rexistro iniciais estadounidenses. O buque foi encargado polos empresarios noruegueses antes do comezo da Primeira Guerra Mundial co nome asignado pola empresa de “Erris”, con todo ao comezar a contenda foi incautado tras a súa construción polos Estados Unidos e posto ao seu servizo baixo bandeira norteamericana, até a total finalización da mesma co nome gravado na súa campá de “ERIS”.
Finalizada a guerra, representantes da empresa naviera compañía baleeira chamada South Atlantic, Lorentz Bruun, situada na cidade de Noruega Tønsberg do país Escandinavo, viñeron exercer o seu dereito e recuperar o seu investimento, para polo ao seu servizo baixo o nome de “ERRIS” e bandeira norueguesa.

Dous fitos enxalzan a historia da esvelta figura desta goleta que é necesario destacar na nosa actual fugaz memoria de fotografías idílicas mirando ao mar sen lembrar nin explorar o noso pasado de costas a el: o transporte de toda a maquinaria imprescindible para a posta en marcha inicial da extinta factoría baleeira de Caneliñas na cal participou activamente durante o ano 1924, o cal supuxo o motor de dinamización e continuación á época dourada de toda unha comarca, a Costa da Morte; e ser a única campá con patente de fabricación dun buque procedente dos estaleiros dos Estados Unidos de América que pende dun campanario en toda a provincia da Coruña.

• Artigo realizado por Jesús Vicente Bernal Tortosa e Xosé Troiano Carril.

NOVAS RELACIONADAS

• Jesús Vicente Bernal Tortosa presenta o libro sobre o Carrumeiro Chico: “Non é un best seller pero é o único libro que conta a historia tan detallada do Carromeiro Chico”.

OUTROS ARTIGOS DE BERNAL

• “Reloj no marques las horas”.
• Tres cíclopes da nosa Costa .
• Plácido Castro Rivas, historia da puxanza económica de Corcubión.
• A transgresora e imborrable obra do inesquecible “Pepe do Raio”.
• O patronazgo de San Marcos en Corcubión.
• A última singradura da Fragata Ariete D-36.
• O “Tesouro” do Banco de Galicia Cemiterio do Prestige.
• A “Victoria” de Elcano, 99 lustros de heroicidade.
• A Ría de Corcubión cítase coa “Gloriosa” épica e historia tras 270 anos.