Xoves. 28.03.2024
El tiempo
09:00
11/02/12

Lendas e tradicións (III). O monstro que axexa no páramo: O Vakner (Primeiro ouvido)

Lendas e tradicións (III). O monstro que axexa no páramo: O Vakner (Primeiro ouvido)

Recuperamos os artigos de José Antonio De la Riera sobre o Camiño de Santiago no seu último treito entre Santiago e a fin do mundo. Utilizamos de novo estes artigos do ex Presidente da AGACS, un dos grandes valedores históricos do Camiño, para facernos recapacitar sobre o tesouro que temos na bisbarra e que non acabamos de coidar.

De la Riera afirma que esta serie é unha mostra, a mostra do que a historia, a tradición e a lenda deixou nunha comarca apaixonante, a Costa da Morte. Só a partir do que se vai contando aquí poderase entender o da petición á UNESCO da declaración de Patrimonio da Humanidade para esta prolongación xacobea histórica e indiscutible.

Lendas e tradicións (III). O monstro que axexa no páramo: O Vakner (Primeiro ouvido)

Mártir de Arzeibaijan farfullaba en latín, a única lingua na que lograba facerse entender, mentres era atendido polo vello cura e por unha gavilla de aldeáns que se apiñaban á porta da cabana. O peregrino aínda non saía do seu espanto tras o encontro co estraña besta que lle saíu ao Camiño. E os demais, asombrados, tampouco. Cóntao Martir no seu diario de peregrinación (1491): "Recibín a bendición de Santiago, púxenme en Camiño e cheguei á extremidade do mundo, á praia da Santa Virxe, onde hai un edificio construído pola súa propia man polo Apóstolo San Pablo e que os francos chaman Sancta Marie de Finibusterrae. Padecín moitos traballos e fatigas nesa viaxe, no cal atopeime con gran cantidade de bestas bravas e moi perigosas. E atopeime co Vakner, animal salvaxe, grande e moi daniño. - Como, dicíanme, puideches salvarche, cando grupos de vinte persoas non poden pasar? - Pasei enseguida ao país de Holani cuxos habitantes aliméntanse tamén de peixe e cuxa lingua eu non comprendía. Tratáronme coa maior consideración, levándome de casa en casa e admirándose de que escapase do Vakner". (Do relato de Martir de Arzeibajan) Desde o relato de Martir numerosos estudiosos pretenderon "cazar" ao Vakner. Que era o que vira Martir?, quen era ese espantoso ser do que os aldeáns dicían que grupos de vinte persoas non podían pasar? que aterrorizaba a comarca Garcia Mercadal, José Luís Pensado, Luís Monteagudo, o meu amigo Fernando Alonso Romeu (Historia, lendas e crenzas do Finisterre), todos tomaron o cazamariposas e saíron tras a besta. O que pasa é que eles non viron ao Vakner. Eu si. E comigo viuno, tal cal, unha terrible mañá de xaneiro, un compañeiro deste foro que anda escondido en remotas illas, e que seguro sentiu en calafrío. Cometín un erro impropio dun galego en exercicio. A véspera, nunha terrible noite de tormenta, á calor do lume e do viño na soidade do albergue de Santiago de Olveiroa, falei ao meu compañeiro de camiño do monstro que transitaba os páramos de Dumbría. E foi nomear a bicha...pero non anticipo nada. Un ser mítico?, un equivalente ao Besajaun vasco, ao Busgosu asturiano, o propio Nubeiro do Finisterrae, o "secular dás nubens" portugués ou "demo visible"? Pero eses seres míticos, daniños e terribles moitos deles, non coinciden plenamente co Vakner, non nos convencen. O Besajaun, segundo Caro Baroja, de grandes barbas e forza extraordinaria, fora un numen secundario dos bosques. O Busgosu e o Nubeiro (tamén chamado "Tempestario") son pequenos demos maiormente ocupados en facer descargar tempestades sobre os bos cristiáns, o mesmo que o "secular das nubens". Ademais, ao Nubeiro o fulmina calquera monaguillo cun simple jarrete de auga bendita, aínda que hai que saber baixarlle das nubes collido polos pés. Ou, pola contra, efectivamente falamos dun animal? Un lince cerval, un lobo, un touro, unha vaca, un oso? Imposible, ningún deses animais impediría o paso de compañías enteiras de vinte persoas. O lobo sempre bateu (e segue batendo) os altos páramos do Camiño, nas soidades de bruma e misterio de Olveiroa e Dumbría. Pero un lobo non impide o paso de multitudes. Ben é certo que han atizado o seu, unha manda deles devorou a un pobre frade que se dirixía polos páramos ao mosteiro de Moraime. Como testemuño queda un cruceiro, "A Pedra do Frade" (Alonso Romeu, testemuño recollido a anciáns de Berdoias) E o ano pasado a xunta veciñal de Mazaricos, en plena Prolongación Xacobea, dirixiu un abatido escrito á Xunta de Galicia suplicando batidas contra os lobos que estaban arrasando o seu gando. Alonso Romeu, desesperado, acudiu ao gran erudito Monteagudo. Había que atopar ao Vakner e o vello profesor ofreceulle o dicionario de Pokorny, en pos de raices etimológicas. Aos poucos, fíxose a luz:
  • Indoeuropeo "wagh": gritar, resoar, retumbar.
  • Latín "vagio": gemir, lloriquear.
  • Danés, "vakker": alerta.
  • Antigo nórdico, "vargr": lobo.
A luz do facho ilumina algo. Pero hai que saír de viaxe, deixemos de momento aos sabios buscando en vellos librotes, ti e eu ímonos de viaxe, fai a mochila, toma o bordón, largámonos á Vía Podiense e aterremos alí en pleno século XVIII. Non, non te preocupes, a ristra de allos xa a levo eu. Que vos pasa mozos/as? Jeje, vale, tamén levo balas de prata.
  • José Antonio de la Riera.

Novas relacionadas

Terminar o Camiño no Mar

Novas relacionadas

Fonte

Comentarios