Curiosidades muradanas: Mariñeiro agredido con un bastón, no ano 1754

No ano 1754, o subdelegado de mariña de Muros, D. Juan de Navia, agrediu con un bastón ao mariñeiro Alberto de Lojo. Os feitos sucederon no Convento de Louro o día 4 de outubro, no refectorio do citado Convento.
De datos recollidos no censo do Marqués de Ensenada (1753), o mariñeiro agredido, era tratante de congro e regulábanselle a cantidade de 600 Reais por esta actividade. O mesmo censo informa que tamén era propietario dunha lancha de falca e pesca, e ademais, e que xunto con Juan Antonio Suárez, era propietario dun patache. Sobre este particular o mentado censo refire:
“Otro que lleva ocho hombres propio de Juan Antonio Suárez y Alberto de Lojo, y que se regula su utilidad en seis mil ciento y sesenta Reales de Vellón, los mil y novecientos por razón de Fletes de tres viajes que se le consideran hazer a Vizcaya, a conducir sardina y traer hierro, y todo lo restante por la utilidad que queda al Dueño, e interesados con el Caudal Con que trafica que también son personas Legas”.
As cantidades de reais que se mencionan no censo non son pequenas, tendo en conta que nas terras de Muros, no ano 1749, o prezo do ferrado de trigo que era regulado pola xustiza de Muros, era de 6 reais. Do que pode deducirse, que o agredido Alberto de Lojo era un propietario; non un “mandado”.
Como curiosidade acerca dos prezos dos produtos nesas datas, respondendo ao interrogatorio do referido censo (pregunta 14), xustiza e reximento de Muros afirman:
“ A la Catorze, que computados unos años con otros, estiman el ferrado de trigo en seis Reales de Vellón el de Zenteno en tres, el de maiz en quatro, el de mijo menudo en dos. El Cañado de Vino en ocho Reales que corresponde al azumbre Maravedíes. una Libra de Loza labrada en doze Reales de Vellón, un ciento de sardina salada Real y medio, y siendo fresca diez y seis Maravedíes. una Gallina dos Reales, un Carnero onze, un par de Capones cinco y lo mismo aun Cabrito, aun Cordero quatro, a una libra de lana un Real, a una marrana ocho, a un quartillo de miel quatro, y otro tanto al de manteca, y diez a un carro de paja triga, y que un millar de sardina dulze vale veinte Reales de Vellón, y un par de pollos un Real, y responden”.
Sobre o subdelegado de Marina, o mentado censo nomeao como “Juez de Marina”, e dí: “Juez de Marina: Don Juan de Navia goza el sueldo de cinquenta Escudos mensuales como oficial segundo de la Comandancia de Cadiz, con mas otros doze Escudos de Gratificación”.
No poder que Alberto de Lojo outorga ante o escriban de Muros, Joseph Antonio Luaces Figueroa, para presentar querela criminal contra Juan de Navia, ante a Real Audiencia e ante o Intendente General de marina, relata o sucedido, afirmando que o día 4 de outubro dirixiuse ao convento de San Francisco, para pedirlle ao querelado lle concedese licencia para conducir un “patache vizcayno” con carga de cal a de Padrón.
Afirma tamén que a petición fíxoa con modestia, despois de celebrarse a función a que asistiron moitos curas sacerdotes, no refectorio (comedor dos frades), e que feita a petición, sen máis motivos e na presenza de todos, o Juan de Navia levantou o bastón e lle dou unha morea de paus na cabeza, facéndolle moitas feridas, polas que verteu moita sangue. Sigue dicindo que saíu do convento malferido, dirixíndose a Muros, e que pola distancia que hai do convento á Vila, veuse moitas veces desmaiado no camiño e con perigo para a súa vida. No momento de outorgar poder (o día seguinte á agresión), di que se encontra na cama sangrando, asistido por médico e ciruxán.
Deixando aparte o que puideran testemuñar os outros presentes, o relato dos feitos non ten moitas dúbidas: o home, sen razón ou con ela, levou unha malleira de paus. O que si é necesario aclarar que o día da agresión (foi un catro de outubro, festividade de San Francisco), os frades celebraban o seu día grande. Xa o manifesta o agredido: “después de haver zelebrado en él juntos la función en compañía de muchos curas sacerdotes y más personas que asistieron a ella…”, os frades, seguindo una antiga tradición, que se perdeu fai moi poucos anos, invitaban as autoridades da Vila o que chamaban un “ágape fraterno”, que se celebraba no refectorio do convento. E visto que o querelante manifesta que a agresión se produzo pola tarde, pois posiblemente, o Alberto de Lojo apareceu no refectorio xusto no momento en que, rematado o xantar, curas, frades e autoridades estaban botando a “partidiña”, cousa moi habitual de antes e agora (alomenos ata fa poucos anos), na que curas e relixiosos acostumaban a xogar ao “julepe”. Este xogo e un tanto simpático para eles, porque no seu andar permite pedir unha carta a que chaman “viúva”. E arredor da “viúva”, montaban os máis dos chistes: dáme una viúva de menos de cincuenta; eu quéroa rubia… a min que sexa vinculeira….
E si xogando estaba o subdelegado de marina Juan de Navia, (o xogo de cartas que fora), no momento en que o malfadado Alberto de Lojo veu a pedirlle a licencia que precisaba, e a autoridade estaba perdendo…. pois descargou en el, o que non podía descargar cos relixiosos cos que xogaba. E así que foron as cousas que pasaron fai tantos anos.
Reproduzo o poder que outorgou Alberto de Lojo, e que se atopa depositado no Arquivo Histórico da Universidade de Santiago.
Muros, 5 de octubre de 1754
Poder de Alberto de Lojo, marinero, a procuradores de la Real Audiencia, porque habiéndole pedido licencia para conducir un patache vizcaíno al Subdelegado de Marina le agredió con el bastón. (AHUS: Protocolos)
En la villa de Muros a cinco días del mes de octubre año de mill setecientos cinquenta y quatro ante mí escribano y testigos pareció presente Alverto de Lojo el maior, marinero matriculado vezino de esta dicha villa y dijo que da y otorga todo su poder cumplido el que de derecho se requiere y es nezesario a Gregorio Carrillo, Pedro de Penas Gill, Francisco Fernández Blanco, Antonio de Miramontes, y Juan Antonio Berea y Aguiar, procuradores del número en la Real Audiencia de este reyno a todos y a qualquiera de ellos yn solidum con cláusula de que lo puedan jurar y substituir en los más procuradores y ajentes que les pareciere para que en nombre del otorgante representando su mesma persona puedan parezer y parezcan ante su señoría el señor Yntendente General de marina de este reyno y más donde combenga y den querella criminal contra don Juan de Navia, Subdelegado de Marina en esta dicha villa por sin motivo que le hubiese dado el otorgante, solo el de pedirle le concediese licencia para conducir un patache vizcayno con carga de cal a la del Padrón, lo que le pidió con modestia ayer quatro del corriente mes por la tarde en el refectorio del convento de San Francisco Extramuros de esta dicha villa, después de haver zelebrado en él juntos la función en compañía de muchos curas sacerdotes y más personas que asistieron a ella; y solo por lo que ba referido sin otro más motibo a presencia de todos los expresados levantó el bastón dicho don Juan de Navia como lo tiene de costumbre y le dio con el muchos palos en la cabeza haziéndole muchas heridas por las que vertió copiosa sangre y por la distancia que hay desde el convento a esta dicha villa se vio muchas veces en el camino desmaiado y con peligro de la vida a no ser las personas que asistieron a traerle con el que se halla en cama sangrado asistido de médico y cirujano presentando para ello todo género de papeles, peticiones, […]. Por delante mí escribano y testigos y lo firmó de su nombre siendo los presentes: Vizente Francisco del Lojo, Domingo Antonio Priegue, y don Gonzalo Matheo Ligonde, vezinos de esta dicha villa, todos estantes al presente en ella e yo escribano que de ello doy fee y que conozco el otorgante y testigos. Alverto de Lago. Pasó ante mí: Joseph Antonio Luaces Figueroa.
- Manuel Lago Álvarez, Manolo de América