Hai uns días coñecíamos o caso de Castro Urdiales: un grupo de 94 homes compartía imaxes íntimas das súas parellas sen o seu consentimento. Fotos e vídeos de mulleres que confiaban neles, expostas nun espazo virtual convertido nun círculo masculino que consumía a súa intimidade en grupo. A indignación foi inmediata, si, pero a sorpresa… non tanto. Porque o que realmente nos estala diante dos ollos é que este non é un caso illado, non é unha anécdota.

Ocorreu en Cantabria, pero puido ser en calquera outra parte. E de feito pasou —e está pasando— noutros lugares.

O caso Pélicot, en Francia, é o mellor exemplo da estrutura que sostén estas violencias: Dominique Pélicot drogou á súa esposa durante anos para que decenas de homes —51 acusados oficialmente— a violasen mentres estaba inconsciente. 

Non é casualidade que todos estes casos teñan un patrón idéntico: centos de homes intercambiando a intimidade de mulleres coma se fosen un obxecto público. Como se non tivesen dereitos. Como se as súas vidas —e o impacto emocional, social, laboral destas violencias— fosen irrelevantes.

Isto non é unha anécdota nin unha desviación, senón unha expresión máis do sistema patriarcal.

Os homes que participan nestes chats son homes machistas, socializados no patriarcado, educados para ver o desexo e o corpo das mulleres como algo ao seu servizo. Son fillos, amigos, compañeiros de traballo, veciños. Homes perfectamente integrados que actúan segundo o que o sistema lles permitiu sempre: crer que as mulleres lles pertencen, que o corpo feminino é intercambiable, compartible e apropiable.

Non o fan porque teñan unha patoloxía, nin porque sufran un arrebato momentáneo de “maldade”. Fano porque foron socializados no privilexio, no dereito a mirar, a opinar, a xulgar e a posuír corpos de mulleres, coma se fosen territorio público.
Fano porque saben —conscientemente ou non— que outros homes os avalan, os aplauden ou, no mellor dos casos, calan.

E este silencio é parte do problema.

O discurso fácil é dicir: “non todos os homes”. Claro que non, é evidente. Ninguén afirma iso. 

Pero todos os membros deses chats, todos os agresores, todos os que difunden contido íntimo sen consentimento, todos os que violan, maltratan, chantaxean, vulneran a integridade e a privacidade das mulleres e das súas parellas… son homes. E dicilo non é un ataque á totalidade, é unha descrición da realidade e iso non pode seguir sendo un tabú. 

Sinalar o machismo non é atacar aos homes en xeral, é nomear un sistema que lles dá cobertura, impunidade e irmandade aos que exercen violencia. Se o patrón se repite, se a cifra de vítimas non para de aumentar, se a tecnoloxía multiplica o alcance… non estamos ante actos individuais: estamos ante unha estrutura en funcionamento.

Por que non son os propios homes os primeiros en rexeitar, sinalar, expulsar e condenar estes comportamentos? Por que non marcan liña vermella? Por que non rompen o pacto do silencio? Por que minimizan, xustifican ou miran cara outro lado?

Quizais porque durante demasiado tempo viviron nun sistema que lles garantiu impunidade.

E en medio de tanto ruído deixase sempre en segundo plano o esencial: As mulleres, as que foron expostas sen o seu consentimento, usadas, violadas simbolicamente, entregadas á mirada e ao comentario doutros homes coma se fosen un produto de consumo.

Mulleres que viron exposta a súa intimidade. Mulleres que foron humilladas por aqueles en que confiaban. Mulleres que teñen que cargar co impacto na súa vida persoal, laboral e emocional.

Alguén se pregunta como se reconstrúe unha muller despois de saber que o seu corpo circulou por un chat de 94 homes? Como se recupera a confianza? Como se volve habitar o propio corpo? Como se supera a humillación, a vergoña, o medo? Quen as acompaña? Quen repara o dano?
Porque a reparación non chega só con sentenzas. Precisa dunha sociedade enteira reaxustando as prioridades e mudando o foco da vergoña. 

Como dixo Gisele Pelicot:  “A vergoña debe cambiar de bando”.
E debe facelo xa.

Mentres sigamos normalizando estes comportamentos, mentres sigamos desculpando os agresores, mentres se siga cuestionando as vítimas, mentres non haxa un rexeitamento social claro. Mentres os homes non expulsen dos seus círculos aos que agreden. Mentres sigamos mirando cara outro lado. Mentres sigamos minimizando, negando ou reducindo a “erro puntual” o que é machismo estrutural puro e duro, estas prácticas seguirán existindo. Seguiremos reproducindo exactamente o mesmo sistema que permite que miles de mulleres sexan violentadas na súa intimidade e na súa vida.

A violencia machista tamén é isto: a convicción de que o corpo das mulleres pode circular entre pantallas masculinas coma un obxecto máis de consumo.

E iso non se combate con escándalo puntual, senón con nomear o que pasa, con educación sexual e afectiva, con responsabilidade colectiva, con xustiza, e con unha sociedade que deixe de protexer agresores e empece, dunha vez, a protexer ás vítimas.

• Patricia Vaquero. Socióloga, Consultora e Coach especializada en perspectiva de xénero

Outros artigos de Patricia Vaquero nas FirmasQPC

• Violencias machistas: nomear a verdade nun tempo complexo
• Emprender sendo muller: realidade, non relato
• “A trampa da liberdade”
• “Pubertat”: unha serie necesaria para mirar(nos)
• Un ano despois da DANA: as preguntas que seguen sen resposta
• Cancro de mama: menos rosa e máis compromiso real
• Facer que as nais importen (ou como sobrevivir á maternidade no século XXI)
• A democracia en cuestión
• Non hai nada épico na guerra.

Outras novas sobre Patricia Vaquero

• “Que a Costa da Morte acolla un Foro de Liderado Feminino é un privilexio, pero ao tempo, algo necesario”
• O Podcast Todas Nós axúdanos a “baixar o volume da síndrome da impostora”
• O talento de Todas Nós, á escena
• Patricia Vaquero pon en valor a análise da crise co coronavirus dende a perspectiva de xénero nos #DirectosQPC.