A hora en punto das baleas

“Cara á hora en punto das baleas/cando o mar descansa.”
Estevo Creus

Rocas da Costa da Morte — Penedas do Comboa, na Ameixenda

10:03 05/05/21

O bote é como unha sombra na ría. Eu andaba a saltos polos coídos da Ameixenda, entre Cee e Ézaro, atopando a cada paso boias, nasas perdidas e algunha construcción diminuta que serviu de galpón ou garita á xente do mar. No ceo de Cee flota un cúmulo branco que semella a cabeza dun vello con pipa. Eu estaba á procura dunha senda, así que imaxinade a miña sorpresa cando de súpeto atopo as ameas dunha antiga residencia fortificada. O castelo do Príncipe! Fun achegándome até alí na marea baixa, camiñando entre coios e pedrolos. A muralla forma unha sólida proa sobre a ría e cingue a propiedade coas súas árbores senlleiras e a dunha finca veciña. Máis adiante descubrín unha troneira no muro que lembraba unha traqueotomía, que deixaba ver o parque e a vexetación. Ao contrario do que pensaba, non había acceso ao monte, nin servidume de paso entre elas. Tería que continuar polo mar até Portela, onde deixara o coche.

Sentei descansar na rocalla, diante do adarbe, a esa altura aínda non chegaba o cheiro a ferralla da antiga Ferroatlántica, saquei auga e vitualla para cear. A barca continuaba achegándose a estoutra beira, se cadra seguindo o traxecto desa cadea lendaria que uniría por baixo da auga os castelos do Príncipe e do Cardeal, entre A Ameixenda e Corcubión, que servía para protexer a ría dos ataques piratas. Ambas son construcións defensivas que acabaron en mans privadas e actualmente á venda, segundo un portal de internet. Un pazo do século XVIII á venda por catro millóns de euros, unha ganga! Hai uns anos, en Cee andaban reivindicando os catro días mensuais nos que, por obriga legal, o Castelo do Príncipe tiña que ficar aberto ao público. Difícil casar a propiedade privada coa pública. Que llelo digan aos ocupantes do Pazo de Meirás! Desde o Google Earth pódense ver o foxo, o pazo, a vivenda do servizo, a piscina verde e unha torre na entrada, fronte á estrada comarcal.

Miña xornada está feita. Arrincara de mañá neste inicio de maio, camiñando a soas e aspirando con deleite o recendo das corredoiras, enchendo os ollos e os sentidos todos coa exuberancia de xestas e toxos florecidos, calas e multitude de flores silvestres, todas murmurándome o seu nome. No bosque tronaba o motor dunha cortadora. Baixei entre piñeiros abrazados de hedras e regatos até chegar á auga salgada. Moito antes da illa da Galera, busquei un lugar onde mergullar, cara ao Pindo, pero pasei o tempo ollando os fondos mariños, sen decidirme. Pasado o mediodía subín até o monte que chaman Comboa, o promontorio desde onde se enxerga a praia e a aldea de Caneliñas, paseei entre penedas como por un museo ao aire libre, apampada pola beleza deste lugar. O acceso, a través da AC 550, é penoso. A xente que se desvía da estrada está a empregala non como área de descanso e solaz, senón como baño público. O sotobosque serve de aliviadoiro para langráns: ao carón do esplendor na herba, hai esparexida unha multitude de panos de papel. O acceso ao promontorio que vixía o Monte Pindo tampouco é doado, porén alguén entrou por alí cun pequeno tractor e despexou algo o camiño de toxeiras. Pódese chegar até o cumio das penedas pero non se pode avanzar entre elas nin ver todas as marabillas en pedra que campan pola aba do Comboa. Crucei un estreito corredor entre dúas rochas inmensas como dúas rebandas en equilibro, que me lembrou o vestíbulo do museo da Orangerie en París, unha sala pequena e branca, que o propio Monet ideou para preparar e favorecer a disposición de quen se aventura alí, no universo das súas Ninfeas. Eu que non viña da vila senón de andar costeando durante un par de horas, xa chegaba máis que predisposta (din a miña querida Ana Filgueiras que camiñar favorece un estado de conciencia alterado, debe ser!), daquela subín outro par de chanzos na ledicia ao descubrir aquela morea de esculturas que só se intuía desde a estrada. Tentei fotografar as que tiña máis preto. Fun saltando entre as pedras sobre un mar de toxos, perdinme moitas veces e cando por fin atopei un campo de gramíneas, no medio e medio de ningures, deitei descansar antes de recuperar o camiño de saída, que non daba atopado. O sombreiro co que cubrín a cara salvoume dunha insolación. Eran as tres da tarde. O sol caía a cachón e o vento aloumiñaba con dedos xélidos. Unha sinalización precisa, un sendeiro marcado de xeito discreto, cunha intervención mínima e respectuosa como nos Penedos de Traba e Pasarela, farían da Comboa un outro fito nesta costa tan xenerosa en prodixios.

Daremos aprendido a respectar a beleza salvaxe desta terra antes de que sexa demasiado tarde?, pensaba mentres beliscaba o miolo do molete de centeo. Do outro lado da ría, na punta do cabo, atrae o ollar unha construción baixiña, pintada de branco. É o faro de Cee. Ten oito metros, a mesma altura ca baliza construída sobre a illa de Carrumeiro Chico, que é como un caldeirón no pentagrama da ría. As notas son agullóns, pedrolos e rochas nomeados como Asnos e Bois sobre os que podería camiñar un xigante cara ao mar de fóra. E no horizonte, o relevo das illas Lobeiras. Un carnaval musical semella a ría de Cee.

A propósito de marabillas e desleixo, existe unha aldea, Caneliñas, ao pé do Monte da Comboa, onde unha vez houbo unha baleeira, a derradeira de Galicia e das Españas. Só quedan ruínas e galpóns baleiros, ciencia ficción. Unha familia encantadora comía sentada na praia, máis aló, xunto das estruturas en pedra, un par de viaxeiras facían igual. Desta vez non vin a veciña que baixei saudar. Coñecina hai tres anos cando descubrín este curruncho, unha señora de idade coa que parolei mentres ela limpaba barbas de mexillóns. Dun chalé de nova construción, un recinto enorme coa aparencia prepotente que teñen moitas vivendas ilegais, saen os aturuxos dunha muller, uns mimos que se cadra tiñan por vítima un cadelo. Máis aló, atronan as voces de catro turistas facendo un churrasco nunha casa de turismo rural. Pero todo isto non son máis que espellismos, nada é real. Se cadra foi todo unha alucinación provocada polo exceso de aire e sol. Porque en realidade hai moito silencio e moita soidade nesta aldeíña perdida, co seu pasado manchado de chapapote e atravesado por un arpón. Sigo con interese un proxecto de documental, A Costa das Baleas, tamén teño que ler o libro Chimán de Álex Aguilar, sobre a vida neste lugar, unha vida dura e cruel, matino sen deixar de ollar para a ría, a barca e as gaivotas pousadas nos cons. Para min Cee sempre será “o porto da balea”.

A barca vén onda eu, xa podo ver o barqueiro e de seguro que el xa distinguiu a miña figura inmóbil e solitaria no coído do Castelo. É Caronte, penso ollándoo de vagariño, e vén por min. Estou tan cansa de camiñar que penso: nin tan mal! Un paseíño pola ría e seguro que podía ilustrarme sobre lanchas abandonadas e lendas como a da cadea de ferro, a misteriosa figura de Lana Ferrieri e demais pantasmas invisibles que pairan neste lugar, onde se sinte o latexo magnético do Pindo. É Caronte, repítome en modo máis pragmático, e se cadra vaime levar até onde aparquei o coche. O barqueiro fitaba para min e eu ollaba para el, protexida como por un helmo, tralas gafas de sol e calado o sombreiro. Outra sorpresa! É cuspidiño a Villar Mir! Seica xubilouse trala venda de Ferroatlántica e agora leva unha vida sinxela aquí. El non fixo ningún aceno para invitarme a subir nin eu o saudei, pero mirar miroume ben, como se eu fose outra cidadela, despois empezou a virar a modo cara á Portela. A barca está pintada de verde, co baixo laranxa e chámase Lubina.