A autopoética de Gonzalo López Abente na “Escolma de Poesía Galega IV. Os contemporáneos (1955)”, de Francisco Fernández del Riego

LOPEZ ABENTE 5-Autopoética-ArquivoDelRiego

Miro Villar

14:00 18/03/21

No Limiar da compilación da Poesía Completa de Gonzalo López Abente, Espiral Maior, 2012, en coedición coa Fundación López Abente, escribín o seguinte parágrafo:

No inicio do 1936 dá resposta a un inquérito literario de Filgueira Valverde, que estaba a preparar unha antoloxía consultada da poesía galega, por encarga do SEG, e que nunca chegou a publicarse. En data recente os mecanoscritos orixinais remitidos a Filgueira foron publicados polos profesores Xesús Alonso Montero e Ana Acuña, porén de López Abente só se puido atopar unha breve carta, datada en Muxía o 21 de xaneiro, mais non a autopoética nin a escolma dos seus poemas que enviou para publicar.

Esa perda da documentación orixinal, con probabilidade traspalelada entre a morea de papeis do arquivo do polígrafo pontevedrés, fai que o volume Filgueira Valverde, X. (2008). Os poetas galegos (1936). Antoloxía consultada. Edición de Aña Acuña e de Xesús Alonso Montero. Pontevedra: Museo de Pontevedra / Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales, non poida fornecernos máis información sobre a primeira autopoética escrita polo poeta muxián.

Porén, moito maior suceso tiveron os manuscritos dunha outra autopoética e dos poemas de Gonzalo López Abente (textos dos que tivemos noticia polo crítico Ramón Nicolás, a quen moito lle agradecemos a achega) enviados para a Escolma de Poesía Galega IV. Os contemporáneos (1955), de Francisco Fernández del Riego (1913-2010), presidente da RAG entre 1997 e 2001. Este fixera unha doazón da súa colección de documentos e libros á cidade de Vigo, coa que se creou a denominada Biblioteca-Museo co seu nome na Casa Galega da Cultura, un edificio histórico que fora antiga Casa do Concello de Vigo e que tamén alberga no seu interior a monumental Biblioteca Fermín Penzol.
Nese arquivo persoal están os manuscritos de poemas de Gonzalo López Abente, todos xa coñecidos e publicados, como «Remorso», do seu libro Escumas da ribeira (1911?) [reproducido con lixeiras variantes en Coruña Moderna, 125, 11 de agosto de 1907, en Eco de Galicia, Habana, 187, 18 de marzo de 1923] ou como «A furna», do seu libro Alento da raza (1917) [tamén reproducido con lixeiras variantes en A Nosa Terra, 84, 25 de marzo de 1919, e en Nós, Suplemento, xaneiro de 1929].
Porén, se os poemas xa eran abondo coñecidos non o era o texto completo da súa «Autopoética», xa que Francisco Fernández del Riego nese volume que publicou Galaxia en 1955 ademais de corrixir algo a lingua, consonte cos criterios da editorial nesa época, tamén suprime varios parágrafos do manuscrito orixinal de López Abente.
Deseguida transcribimos o texto que publicou Fernández del Riego e a reprodución exacta do manuscrito «A poesía», como unha contribución para conmemorarmos o próximo Día Mundial da Poesía (21 de marzo), mais tamén o 143 aniversario do nacemento do poeta Gonzalo López Abente, nado o 24 de marzo de 1878.

POÉTICA

Coido que a poesía é un don diviño caído nista triste terra para consolo das doores, e alimento das almas: o maná bíblico do pobo elexido de Israel.

Sin iste don, a humanidade arrastaríase polo mundo, perdida nas trebas medoñentas, sin ver a límpida craridade dos ceos azúes. Non luciría na face do home o misterioso escintileo do esprito que o anima.

Así, iste lumiar de miragre brila no praneta dende os seus comezos, e cos primeiros balbós do home xurde a Poesía. A súa lus alumea as escuridades dos tempos primitivos, e crece e aumenta de intensidade deica facérese fogo abrasador que arde nas edades antigas, medra no meioevo, e resprandece cegador nas épocas moderna e contemporánea.

Do esprendor que atinguíu en todo o mundo a poesía, non é posibre falar no curto espacio dista homilde conversa. Dentro de Galicia, a soia época dos Cancioeiros medievás, abondaría pra groria e sona da nosa lírica. E aínda que, despois dista etapa, sofre un prolongado silencio, torna no século dezanove a erguérese forte e robusta cos chamados Precursores. Tras diles chegan os Continuadores e os Modernos, que sosteñen e abrilantan o prestixio da nosa poesía aitual.

- Gonzalo López Abente,
en Francisco Fernández del Riego (ed.): Escolma de Poesía Galega, IV. Os contemporáneos (1955)

A Poesía

Coido que a poesía é un don diviño caido n-esta triste terra para consolo das doores e alimento das almas: o maná bíbrico do pobo elexido de Israel.

Sin este don a humanidade arrastrariase polo mundo, perdida nas trebas medoñentas, sin ver a límpida crarirade dos ceus azúes. Non luciría na face do home o misterioso escentileo do espírito que o anima.

Así este lumiar de miragre brila no praneta desde os seus comenzos e c'os primeiros balbós do home xurde a Poesía. ‒ A sua luz alumia as escuridades dos tempos primitivos, e crece e aumenta de intensidade deica facerese fogo abrasador que arde nas edades da antiguedade, e medra no medioevo, e resprandece cegador nas épocas moderna e contemporánea.

Do esprendor que atinguiu en todo o mundo a poesía non é posibre falar no curto espazo de esta humilde conversa, e si ollamos para a nosa patria española deseguida vemos que o seu fulxido e grandeza sóo nos deixa tempo para expresar asombro e ademiración. E, dentro de este recinto de encanto e enlevo, pousemos a nosa atención no noso curruncho natal e gustemos dos fruitos maduros da nosa poesía lírica, nada co-as primeiras parolas da doce lingua vernácula, que aparesce lograda e vizosa, como pranta criada en terra fértil, na época dos Cancioneiros que amostran ao mundo o pasmo dos cantos dos troveiros medioevás. E si no século trece aparesce a nosa poesía rica e compreta, chea de encantos no cume da sua perfección, ben craro está que para chegare a tal outura tíveno que frorecer nos séculos anteriores ‒ como di Carré Aldao ‒ outros poetas que foron erguendo tan magno edificio.

Esta sóa época abondaría para groria e sona da nosa poesía.

E ainda que despois de esta etapa, en que se amostróu tan grande e outa, sofre un prolongado silencio, torna no século dezanove a erguerese forte e robusta c'os chamados Precursores; poetas que volven a cultivar o galego e a ergueren novamente a nosa poesía a outura das mais adiantadas, aparescendo antre eles tres figuras esgrevias que enchen esta época e brilan como astros con luz propia: Rosalía, Pondal e Curros.

Tras d'estes chegan os continuadores e os modernos que sosteñen e abrilantan e sosteñen o prestixio da nosa poesía actual e siguen hoxe laborando con inspiración e fertuna para maor honra e groria do noso parnaso.

- Mugía, ferbeiro de 1.949
(Sinatura).

Miro Villar, en Teoría da Literatura e Literatura Comparada, é profesor de lingua e literatura galegas, ademais de poeta, narrador, tradutor e crítico literario en diversas revistas e publicacións periódicas. Autor do blog As crebas.