«Cidades neón», un poema manuscrito de Xela Arias na revista Carnota

poesia mulleres letras galegas

Revista-Carnota-10-xaneiro-1985-Xela Arias — O poema manuscrito de Xela Arias para a Revista Carnota (10 de xaneiro de 1985)

«Cidades neón», un poema manuscrito de Xela Arias na revista Carnota

11:35 12/05/21

A revista Carnota publicouse na década dos oitenta e xa reproducimos aquí a ficha da miña autoría incluída no proxecto do Dicionario da Literatura Galega. Tomo II. Publicacións periódicas (1997), que publicou Galaxia, coa coordinación de Dolores Vilavedra, crítica e profesora de Literatura Galega na USC.

Pois ben, na paxina 18 do número 10 da revista Carnota, distribuída en xaneiro de 1985, aparece un poema manuscrito de Xela Arias coa epígrafe «Cidades neón» e a seguir da súa sinatura unha brevísima anotación tamén manuscrita indica: Esto é da miña DENUNCIA DO EQUILIBRIO, libro inédito.

En efecto, Denuncia do equilibrio viu a luz uns meses despois, xa en 1986, na fermosa colección Ventobranco de Xerais, con capa e ilustracións do pintor Xosé Guillermo. Sen esa cuberta e con limiar da poeta Olga Novo vén de ser reeditado este ano no novo formato de Xerais Poesía.

Na compilación da súa Poesía reunida (1982-2004) (Xerais, 2018), a profesora e crítica María Xesús Nogueira sinala en nota a rodapé: "Unha versión máis extensa do poema fora publicada en Treboada (1984). Debido ao seu interese reprodúcese na sección «Poesía dispersa». Co título «Cidades neón» foi publicado tamén en Boletín informativo do Concello de Carnota 10 (1986) (sic). En versión bilingüe galega e alemá («Auf dem Weg darüber tauchte Ich»), a cargo de Georg Pichler, apareceu na revista Lichtungen 63 (1995), publicada en Graz (Alemaña)."

Alén da epígrafe «Cidades neón», que non aparece nos libros, o texto publicado en Carnota aparece manuscrito completamente en letras maiúsculas e difire en varias cuestións, correccións como naquilo, ton, abandonada, aquilo e tivo, no canto de NAQUELO, TONO, ANONADADA, AQUELO e TUVO na revista, e unha matización Pásote no canto de PASO, no texto manuscrito.

Como moi ben analiza Nogueira nos versos deste poema percórrese unha escenografía urbana, moito máis evidente na epígrafe do mecanoscrito que desapareceu na edición e que neste caso ten a súa máxima expresión nos versos tivo que pasar: aparexeime nos ventos / contaminados sinto ese vehículo / acenderse.

Tamén chamou a atención da crítica a sintaxe forzada e o "emprego de colocacións pronominais que levan ao desconcerto". Percorren todo o libro, e son evidentes tamén neste poema:

mergulleime
sentinme
que me era
séndome
aparexeime
Relátome

Un recurso lingüístico de tremenda forza significativa que vai ter continuidade na súa obra, como demostra o título Intempériome (Espiral Maior, 2003), no que hai versos deste xorne: Entregóteme obsesa a entrar en min. Como lle sinceraba a Ana Romaní nunha entrevista a raíz deste último libro "desartellando as palabras para construílas doutro xeito". Escribirá nesa mesma obra:

Abrazo a desorde das ideas
e sei
que a unidade se compón.
A unidade componse.

Da desorde.

Curiosamente, a aparente desorde no texto que hoxe nos ocupa revela un poema de moito ritmo de dición (coma case todos os seus) e que se pecha coma un círculo pois principia "Polo paseo arriba mergulleime" e remata "Relátome polo paseo arriba mergullada".

Canda ela, a procura de certo cripticismo creba cos versos que engade como pórtico e como epílogo na versión que ese mesmo ano de 1986 vai aparecer na revista Treboada e que tampouco vai conservar na edición do libro.

Non sei que hai que quero decir sen ter que falar
de nada que pensado faise ese non sei coma pesadelo
constante e furafollea-los instantes. Vaia. Se xa
nin prefiro rematar este intento de explicarme

(...)

bukowski ten razón para min
a cidade
foi poema

A poeta mantivo en Denuncia do equilibrio o diálogo intertextual con Cirlot, Novalis, Rilke e Raimbaud, mais pola contra decidiu silenciar Bukowski cando de todos os citados é o que representa unha poética máis acorde co seu propio estro, con certo halo de malditismo. Cal foi a razón desa decisión? Difícil de saber, como non fose que a cita significase espirse demasiado, mais isto entraría en contradición coa feito de que en todo o libro a voz poética, abeirando o nihilismo, non amosa especial pudor en se significar. Autoesixencias talvez dunha poeta reflexiva que nunca quixo publicar un seu libro intitulado Lili sen pistolas, malia ser finalista do prestixioso premio Esquío. Ou se callar a pretensión de deixar o poema pechado na circularidade na que antes reparamos.

Bibliografía esencial

Arias, Xela (1986). Denuncia do equilibrio (Vigo: Xerais, colección Ventobranco)
Arias, Xela (2021). Denuncia do equilibrio (Vigo: Xerais, colección Poesía). Limiar de Olga Novo.
Arias, Xela (2018). Poesía reunida (1982-2004) (Vigo: Xerais). Edición, introdución e notas de María Xesús Nogueira Pereira.
Romaní, Ana (2013). "Xela Arias. Serse intempestiva". Vieiros, 20 / 11 / 2003.
Vilavedra, Dolores, coordinación (1997). Dicionario da Literatura Galega. Tomo II. Publicacións periódicas (Vigo: Galaxia).

Miro Villar, en Teoría da Literatura e Literatura Comparada, é profesor de lingua e literatura galegas, ademais de poeta, narrador, tradutor e crítico literario en diversas revistas e publicacións periódicas. Autor do blog As crebas.