MOSTRA DO PATRIMONIO MATERIAL DA PARROQUIA DE BERDOIAS (XXII):
CONSTRUCIÓNS DO TERRITORIO:
OS PASOS: PORTELAS, PORTAIS, PASADOIROS, PORTELOS, POXADOS

Basicamente, nos valados de pedra podemos distinguir tipos de aberturas de acceso permanente para persoas, animais e carros, coma son as PORTELAS e os PORTAIS.

Para pasar só persoas e ou animais están os PORTELOS. Ás veces estes portelos sustitúense por outros tipos de PASADOIROS coma os de escalón, que son os máis comúns, e os pasadoiros de escada.

A estes habería que engadir pasos temporais, chamados PORTAIROS nalgúns lugares, que consisten na falla do muro nun treito de case 2 m. Nese treito o muro sería sustituído por unha parediña de pedra máis miúda, fácil de desfacer. O Portairo estaría pechado todo o ano e só se abriría para pasar o carro nos tempos da sementeira e da colleita.

No caso das correntes fluviais, a parte das solucións de paso nas que se fai obra (pontes, pontellas) hai outra solución de paso , hoxe case desaparecida en moitos lugares, que son os POXADOS, para pasar a xente, constituìdos por pedras que se colocan en ringleira chantadas no leito do río , a distancia entre elas dun paso dunha persoa.

Velaquí algunhas mostras destes tipos de PASOS na parroquia de Berdoias.

AS PORTELAS, que son as solucións de paso permanente máis comúns para a xente, animais e carros. Na parroquia de Berdoias aínda hai exemplares de portelas con cancelas que utilizan o couzón de pedra para facer o xiro, un vello mecanisco casi desaparecido. Aínda se conserva tamèn , o exemplo de portela temporal, pechada con pedras e que se abre nalgún momento do ano (nalgunhas zonas, este tipo de portelas reciben o nome de portairos).

PORTAIS en Boallo e Berdoias, de entrada e saída do lugar ou de fincas, son accesos de importantes dimensións., moitas veces asociados a pazos e casas fortes. Lugares de paso para a xente, os animais e os carros. En Berdoias e Boallo houbo e aínda hai varios exemplares.

O PASADOIRO DE ESCADA no Va Pedroso. A carón do camiño que vai de Berdoias a Boallo, polo que discorre hoxe a Vía Mariana, moi pretiño da ponte do Va Pedroso e das alvarizas de Francisco, atopamos un singular en enxeñoso pasadoiro que, pola parte do camiño, tén unha estrutura de pedra á que se lle acoplan dous banzos de madeira a xeito dunha escada. E por dentro do valado, o mesmo pasadoiro ten habilitados dous ocos na parede para colocar os pés.

UN PASADOIRO DE ESCALÓNS na Pedra do Frade, do tipo máis común, só para pasar a xente, e que se compón duns escalóns feitos con pedras que sobresaen do muro, e polo que soben en diagonal.

Muro con pasadoiro, na Pedra do Frade

OS PORTELOS no camiño da misa de Grixoa a Berdoias, tamén chamado camiño da agra. Era un camiño de a pé, con ata sete PORTELOS como lugares de paso, só para as personas. Hoxe, este camiño abandonado aínda conserva algún en bo estado. Por exemplo, o portelo do Cubeliño, na agra de Baixo, cunhas medidas axeitadas para o o paso da xente: mide 0,80 m de alto, e de ancho: 0,27 m na parte baixa e 0,36 m na súa parte alta. Hai algún dos portelos que xa teñen algunhas pedras desprazadas, como lle pasa ó 2º portelo, indo de Grixoa cara Berdoias.

OS POXADOS POLO RÍO CASTRO, en Boallo: É o único exemplo deste tipo de solución de paso que aínda continúa en pé. O feito de que nos mapas do entorno destes Poxados apareza o nome de “Pesqueira” pode indicarnos que noutros tempos estes Poxados tamén foron utilizados como punto de instalacón de sistemas de pesca fluvial.

Poxados no río Castro, por Boallo

TESOUROS DE BERDOIAS

• Tesouros de Berdoias (XXII): Os camiños, os cercados, as pontes.
• Tesouros de Berdoias (XXI): Ermidas, Capelas, Cruces e cruceiros.
• Tesouros de Berdoias (XX): Igrexa Parroquial de Berdoias e o Cruceiro do Adro (I).
• Tesouros de Berdoias (XIX): Fontes, Pozos, Lavadoiros, Vertedeiros….
• Tesouros de Berdoias (XVIII): O Curro de Santa Cristiña.
• Tesouros de Berdoias (XVII): Os Pombais.
• Tesouros de Berdoias (XVI): Alvarizas.
• Tesouros de Berdoias (XV): As Lacenas de abellas (e II).
• Tesouros de Berdoias (XIV): As lacenas de abellas.
• Tesouros de Berdoias (XIII): Cabazos vellos, cabazos novos. Cabazos pequenos, cabazos longos….
• Tesouros de Berdoias (XII): Os 99 cabazos da parroquia (I).
• Tesouros de Berdoias (XI): Dous fornos na propia casa-vivenda.
• Tesouros de Berdoias (X): Fornos Grandes - Fornos Pequenos.
• Tesouros de Berdoias (IX): Os Fornos:
• Tesouros de Berdoias (VIII): Os Muíños.
• Tesouros da Parroquia de Berdoias (VII): Unha parroquia de 35 Eiras.
• Tesouros da Parroquia de Berdoias (VI): A Eira do Farruquiño no lugar de Boallo.
• Tesouros da Parroquia de Berdoias (V): A Eira do Carmelo.
• Tesouros da Parroquia de Berdoias (IV): A Eira do Buxán, en Santa Cristiña.
• Tesouros da Parroquia de Berdoias (III): A Eira de Rúa e a Eira da Gaia.
• Tesouros da Parroquia de Berdoias (II): A Eira do Sores, en Romar..
• Tesouros da Parroquia de Berdoias (I): A Eira da Rata