O Modesto Patrimonio: Buxantes e Alfonso VII

10:53 14/01/23

Buxantes estivo habitada e poboada dende antigo. Así o demostran os únicos documentos gráficos dos que dispoñemos, como os petróglifos da Pedra Ancha, que datan da Idade do Bronce (hai 4.000 anos), os castros de Logoso, Teixoeiras, O Fragoso e o lugar do Castro, que está asentado nun castro, como as numerosas mámoas identificadas por todo o ámbito parroquial.

O primeiro documento escrito que se coñece da parroquia data do ano 1152, cuxa copia do orixinal en latín debe estar no arquivo privado do párroco defunto D. Manuel de Coucieiro (Muxía). No dito documento fálase do coto e realengo de San Pedro de Vigiante, palabra que evolucionou a Vixiante, pasando a ser Vixante - Bixantes - Buxantes - Bujantes. A explicación pode deberse a que Buxantes é como un gran balcón con vistas á Ría de Corcubión , por onde entraban os piratas e os guerreiros inimigos. Este documento transcríbese literalmente:

Doazón do emperador de España D. Alfonso VII ao Mosteiro de San Julián de Moraime e ao seu abade D. Juán de la Iglesia, de San Pedro de “Vigiante” co seu Coto e Realengo. Ano 1152. "No nome do Señor, Amén. Canto máis tempo e máis abundantemente un cre ter bens, máis xenerosamente se debe dar a Deus e aos verdadeiros amigos de Deus para a salvación da súa alma e a remisión dos seus pecados, segundo á do Apóstolo "facer ben a todos e máis aos servos da súa fe". Por iso, eu, Alfonso, emperador dos españois, xunto co meu fillo Sancho Fernando, por amor de Deus e polas almas dos meus pais e a remisión dos meus pecados, entrego Carta de Doazón e Texto Firme a Deus e á Mosteiro de San Julián de Moraime, e a ti, Juan Abad, e a todos os teus sucesores daquela Igrexa de San Pedro de Vigiante con todos os seus dereitos que me pertencen, é dicir, dende o principio polas beiras do Esar e despois. entre os apartados ou espartais de San Clemente e polo Monte do Cruce polas divisións de Vereno e dende alí polo Castro de Treria e o camiño daquela Pelaouría, e dende alí por Muger Muerta ata aquela Piedra de Lebor, e dende alí por Pared Labora ata a Rivera do Esar onde comezou.
Para que desde este día teñas a posesión con dereito de herdanza a perpetuidade e esta miña Orde sexa sempre firme. Se alguén tentase contra este meu acto, será excomulgado e condenado ao inferno con Xudas, traidor. do Señor, e pagar mil do Rei.ducados. Dada esta Carta en Toledo no ano de MCLXXXX e décimo terceiro das kalendas, gobernándome como Emperador en Toledo, Galicia, Castela, Navarra e Zaragoza, en Almería e Albacete".

Deste escrito pódese comentar que Esar se refiere ao actual Ézaro, seguindo o río Xallas por San Crimenso ata a altura de Castrelo (Castro de Trería); dende aquí, presumiblemente, seguiría polo alto do Logoso, Casas de Maias (Muger Muerta) ata San Pedro Mártir, Ribeiro de Miñóns, Alto de Monte Maior e Ribera do Ézaro. Moitos destes topónimos perdéronse co paso do tempo.

Por que Afonso VII doou o Coto de Buxantes ao Mosteiro de Moraime? Vexamos a súa historia:

Afonso VII naceu no ano 1106 fillo de Dñª Urraca (raíña de Castela e León) e de Raimundo de Borgoña. A súa nai, Dñª Urraca, moi amiga do arcebispo Xelmírez, volveu casar con Alfonso I “El Batallador”; a disparidade de caracteres entre ambos e a súa consanguinidade, xa que ambos eran bisnetos de Sancho o Maior, provocou a disolución do matrimonio por decreto do papa Pascual II e do arcebispo de Toledo en Sahagún, declarando aos reis a excomunión se non se cumpría a sentenza.

Por estes motivos, a súa infancia trouxolle todo tipo de incidentes e perigos. Prisioneiro varias veces, obrigado moitas veces a esconderse de quen tentaba atopalo porque era unha figura importante nun futuro non moi afastado, foi coroado rei de Galicia aos cinco anos de idade na Catedral de Santiago de Compostela (25 de setembro de 1110). Os seus potenciais inimigos foron o seu padrasto Afonso I e os seus tíos, os condes de Portugal, e tamén a súa propia nai, a raíña Dñª Urraca.

Aínda non entrando na adolescencia (ano 1116), xa loitou contra os musulmáns na fronteira de Toledo. En 1124 foi nomeado cabaleiro na Catedral de Santiago en presenza do arcebispo Xelmírez. En 1126 foi coroado Rei na Catedral de León ante Diego Xelmírez. A súa seguinte fazaña sería a conquista de Castela, que quedou en poder do seu padrasto; ambos se enfrontaron en batalla, pero a intervención de varios cabaleiros impediu a guerra e chegaron a un acordo asinando un pacto que se chamaba "Pacto de Támara", no ano 1127.

En 1128 casou coa princesa Dñª Berenguela, filla de Ramón Berenguer III e irmá do conde Ramón Berenguer IV de Barcelona, e á morte do seu padrasto, o mozo rei aproveitou a circunstancia para reavivar a idea imperial dos seus antepasados. Recuperou Nájera, que aínda estaba en poder de Afonso I, convertendo ese territorio, co rei de Navarra, García Ramírez, nun feudo do rei Afonso VII. En 1134, apoderouse das cidades de Tarazona, Daroca e Calatayud, entrando en Zaragoza en decembro do mesmo ano.

O 2 de xuño de 1135 convocou en León un Concilio, ao que asistiron Ramón Berenguer IV de Barcelona (o seu cuñado), García Ramírez de Navarra e outros, así como o rei mouro Zafadola, proclamándose emperador en solemne cerimonia; é a partir de entón cando en todos os seus documentos se lle chama Emperador.

Afonso Enrique, primeiro rei de Portugal, apoiado por algúns señores galegos, tomou posesión de Tui, aproveitando que Afonso VII estaba en Navarra. Grazas á feroz resistencia dos nobres galegos, devotos ao emperador, contiveron aos portugueses asinando o "Tratado de Tui" (4 de xullo de 1137). Despois duns anos de calma no norte de África, os almohades, baixo o liderado de Abe Tumart, comezaron a estenderse cara ao norte. En 1146, un exército almohado desembarcou en Andalucía e apoderouse de Tarifa e Alxeciras, tomando posteriormente Sevilla. O Emperador, ante o gran despregamento almohade, preparou unha gran marcha contra Almería, na que formaron parte os máis ilustres dirixentes de León, Castela, Galicia, Asturias e o seu cuñado Berenguer IV. En outubro de 1147 a cidade rendeuse. En 1157 volveu defender Almería por ser atacado de novo polos almohades. Ao seu regreso morre, en Fresneda, preto do porto de Muradal o 21 de agosto de 1157.

Tivo dous fillos do matrimonio: Sancho III, o desexado Rei de Castela, e Fernando II, Rei de León.

Coñecendo a historia deste rei, Afonso VII, e volvendo á pregunta formulada con anterioridade, a doazón do Coto de Buxantes a Moraime foi como premio aos moitos favores recibidos pos este mosteiro, onde se cre que recibiu acubillo na súa infancia. Pasou moitas tempadas coa súa nai en Caldas, pasando máis tarde a chamarse Caldas de Reis.

A partir desa data, Buxantes quedou rexistrado cos impostos que tiña que pagar en diñeiro e especies cada ano a dito Mosteiro de San Xulián.