Buguinas poéticas en Fisterra
- Aquén do mar. Cantos de serea na luz da Fin da Terra
- Alexandre Nerium (Coord.)
- Santiago de Compostela: Chan da Pólvoraa, 2023. 216 páxinas
Non ten acougo o poeta fisterrán Alexandre Nerium na súa angueira de xuntar textos poéticos que fosen inspirados polo topónimo Fisterra, quer sobre o noso territorio e na nosa lingua quer sobre outras fisterras posibles e noutras linguas. Continúa agora o camiño encetado na compilación Ara do mar. Poesía a Fisterra (Madrid: Eneida, 2021) onde as referencias alusivas a este espazo simbólico ocupaban case cincocentas páxinas de poemas escritos en galego, portugués, castelán, catalán, eúscaro, inglés, francés, italiano, alemán e maltés.
Desta volta compilou as voces de muller magnetizadas polas diversas Fins da Terra e de maneira singular pola nosa atlántica Fisterra. Na brevísima páxina limiar o poeta, que quere agochar a súa humildade mesmo na sinatura A. N., para amplificar a importancia desas voces femininas afirma que o traballo é "unha homenaxe á muller, a muller pesca, aquela do traballo silenciado, e a da muller da escrita, farol que dense sempre guía o mundo".
Se no anterior volume os criterios de edición agrupaban os textos por linguas, nesta ocasión cambia e xa se opta, con excelente parecer na nosa opinión, pola orde cronolóxica do ano de nacemento das poetas. E se daquela o primeiro texto estaba datado en 1697, agora todos fan parte da poesía moderna e contemporánea.
Nesta ocasión, enmarcadas por dúas citas de dous fragmentos narrativos que nomean Fisterra, unha de La hija del mar de Rosalía de Castro e outra de O calor das coisas de Nélida Piñón, a listaxe de 80 autoras empeza no poema "A súa verba" que Pura Vázquez (1918-2006) dedicara a D. Ramón Otero Pedrayo e remata con "Orquídeas violetas" de Natalia Lema Otero (1999).
Obviamente a literatura e a lingua máis representada é a da nosa nación atlántica con 37 poetas de diferentes xeracións aínda que con ese salto que vai desde as poetas Pura Vázquez, Luz Pozo Garza, María do Carme Kruckenberg e Xohana Torres até Marilar Aleixandre e Marica Campo que anobelan con elas para daren paso a unha nutrida representación de autoras das promocións dos oitenta, noventa e das primeiras décadas deste novo século. A todas elas cómpre engadirlles a poeta brasileira Bernadete Bruto e a portuguesa Cristina Néry.
As outras linguas aparecen sempre en coidadas versións bilingües que achegan para a nosa lectura o texto orixinal e a súa versión galega. Por orde de representación de primeiras estaría o castelán con 16 poemas de María Cinta Montagut, a cubana Lourdes Gil, a chilena Myriam Díaz-Diocaretz, Ángeles Mora, Concha García, Blanca Andreu, Teresa Gómez, Victoria Carande Herrero, a venezolana Astrid Lander, a paraguaia Elina Pereira Olmedo, as costarriqueñas Luz Mary Arias Alpízar e María José Quesada Chaves, Daniela Bartolomé Moro, Lucía Echebarría, Karmele Jaio Eiguren e a peruana Gabriela Wiener.
Sorprende moito o fascinio de Fisterra para as poetas en éuscaro, que suman 11 e ás que se lle poderían engadir outras da mesma orixe que escolleron o castelán ou o francés na súa escrita, na lingua vasca soan aquí os versos de Mari Luz Esteban, Itxaro Borda, Amaia Iturbide, Tere Irastortza, Miren Agur Meabe, Aitzane Galardi, Goizalde Landabaso, Idurre Eskisabel, Castillo Suárez, Sonia González e Itziar Ugarte Irizar.
Sete son as poetas en lingua inglesa, as norteamericanas Sylvia Plath e Kathleen March, a inglesa Julia Casterton, a escocesa Carol Ann Duffy, as irlandesas Eiléan Ní Chuilleanáin e Lorna Shaughnessy, a singapurense Alannah Hopkin, quen escribiu o seu poema "Kilometre zero" despois de rematar o Camiño en setembro de 2018, e por último a canadense Anne Carson, da que se publica un fragmento do poemario Antropoloxía da auga (Chan da Pólvora, 2023), tamén escrito como experiencia espiritual e reflexiva co Camiño e do que non se cita, por esquecemento, que foi traducido polo poeta Jesús Castro Yáñez.
Están representada por outras dúas composicións o catalán, con versos das baleares Antònia Vicens e Margalida Pons Jaume; a literatura en lingua francesa, unha da poetas bretoa Marie-Josée Christien, que ten de seu outra atlántica Fisterra (Penn-ar-Bed en bretón) e a outra Aurelia Arkotxa, quen malia nacer en Iparralde non usa o éuscaro neste texto, e aínda outras dúas en alemán, a xa galega Úrsula Heinze de Lorenzo e Marion Eisenberger. Finalmente en sueco o poema que Helena Eriksson titulou no orixinal co topónimo galego "Fisterra" e que tamén foi froito, coma moitos outros dos compilados, da experiencia persoal na final do Camiño.
Alén do propio compilador, que anosou todos os poemas orixinais en castelán e as versións interpostas do éuscaro, varias persoas colaboraron na versión dos textos, moitos deles nunca traducidos ao noso idioma, así como se indica na anotación final Consuelo García Devesa, Yolanda López, Victoria Carande Herrero, David Miranda e Phil Davies traduciron do inglés, Carolin Bunke e Alberto de Frutos ou a propia Úrsula Heinze de Lorenzo desde o alemán, Emilio Araúxo do francés (tamén o poema da autora sueca) e Xesús González Gómez do catalán.
Pechan o volume dúas esclarecedoras contornas asinadas polas poetas Eva Veiga co título "Espellos de luz" e Rosalía Fernández Rial "Letras paxaro, palabra abisal", quen reivindican con acerto as marcas do ecofeminismo que agroma na escrita e na posterior lectura desta antoloxía.
Máis unha vez o poeta fisterrán Alexandre Nerium foi quen de xuntar outro magnífico crisol de linguas e poéticas na adoración polas Fisterras, unhas máis imbólicas outras máis vivenciais, moitas delas a arrequentaren o noso patrimonio material e inmaterial, como xa antes na Ara do mar.
Como ben sinala a poeta de Cork, Eiléan Ní Chuilleanáin. "The word that is: Ends. / Land's end. / The end. / Finis. Finis huius libri. / Fisterra" ("A palabra que é: Fin. / Fin da Terra. / A fin. / Finis. Finis huius libri. / Fisterra").
- Miro Villar, en Teoría da Literatura e Literatura Comparada, é profesor de lingua e literatura galegas, ademais de poeta, narrador, tradutor e crítico literario en diversas revistas e publicacións periódicas. Autor do blog As crebas.
ARTIGOS DE MIRO VILLAR SOBRE LÓPEZ ABENTE
- 2023: No centenario de dous poemas de Gonzalo López Abente na Revista Portuguesa 'A Águia'
- No centenario da novela curta 'O diputado por Beiramar' (1919), de Gonzalo López Abente.
- A autopoética de Gonzalo López Abente na “Escolma de Poesía Galega IV. Os contemporáneos (1955)”, de Francisco Fernández del Riego.
- Fin do ano, un poema de Gonzalo López Abente.
- Manuel Rodríguez Louro «Marrolas», do Monte Pindo a Mauthausen.
- Miro Villar (Setembro 2020): No centenario da versión francesa de Philéas Lebesgue do poema «O carreteiro» de Gonzalo López Abente.
- Miro Villar (Xullo 2020): "Abalando", unha descoñecida autotradución castelá de Gonzalo López Abente.
- Miro Villar (Marzo 2020): A RAG celebra o 142 aniversario de López Abente compartindo varios poemas póstumos
- Miro Villar (Xullo 2019): Ana Varela Miño leva o VI Premio de Poesía Gonzalo López Abente
- Miro Villar (2019): Esta é noite de Nadal!, un poema de Gonzalo López Abente
- Miro Villa (2019): No centenario da novela curta 'O diputado por Beiramar' (1919), de Gonzalo López Abente
- Miro Villar (2017): Efémeride: No 139 aniversario do natalicio de Gonzalo López Abente.
- Miro Villar (2017: «O pino de Corcubión», un poema de Gonzalo López Abente.
- Miro Villar (2011): Unha viaxe pola metonimia galega a través da Bretemada de López Abente.
OUTROS ARTIGOS DE MIRO VILLAR EN QPC
- Camariñas, Carnota, Cee, Mazaricos e Muros no libro "Os mestres mortos daquel verán", de Narciso de Gabriel
- Unha cala sobre os fillos adoptivos da nosa literatura.
- Combatendo os prexuízos sociolingüísticos. "Galicia, lo gallego y los gallegos", de Fernando Cabeza Quiles, nova edición, en castelán.
- O Berrón (1987-1991) no Dicionario da Literatura Galega.
- A Costa da Morte na obra de Florencio Delgado Gurriarán.
- Darío Xohán Cabana esquecido en Corcubión?.
- Boletín de la Sociedad Cultural y Agraria del Distrito de Mugía (Buenos Aires, 1923-1934), cabeceira da prensa costeira dixitalizada no Repertorio da Emigración Galega
- A potencia simbólica do topónimo Fisterra
- "Kurkuilua modu minorrean", "Buguina en modo menor", poema de Miren Agur Meabe en Ara do mar. Poesía a Fisterra, que compilou Alexandre Nerium.
- Unha tradución de Antón Zapata García na revista Ressorgiment (1936).
- Os irrefutables argumentos de Xosé María Lema en Pola nosa lingua. Unha década de artigos en defensa do galego (2009-2019).
- «Cidades neón», un poema manuscrito de Xela Arias na revista Carnota.
- O poeta laxés Antón Zapata García «prófugo» da xustiza española.
- Os poemas a Castelao do laxés Antón Zapata García e do muxián Xervasio Paz Lestón.
- Aramados: "os meus nove meses polos campos de concentración de Francia". Manuel García Gerpe.
- Unha nova achega sobre os presos da Costa da Morte no «Fuerte de Ezkaba» na posguerra.
- Contra vento, maré e coronavirus. A Costa da Morte en Nova Ardentía, 12. Revista Galega de Cultura Marítima e Fluvial
- A presenza da Costa da Morte no volume “Os restos do franquismo en Galiza”
- Os poemas manuscritos da revista Carnota.
- A 35 anos da publicación da revista muxiá Decrúa (1985-1986).
- Fisterra e as fisterras na poesía de Luz Pozo Garza.
- Lugar de incendios, no terceiro cabodano do poeta Paco Souto.
- Bazarra, un topónimo singular do noso territorio.
- Lecturas costeiras: Antoloxía de Dombate
- Lecturas costeiras: Vagabundos, solitarios e sentimentais, de Rivadulla Corcón e ilustracións de Correa Corredoira.
- Castelao, Chateaubriand e a cidade corsaria de Sant-Maloù.
- Unha lectura da guía "O río do Porto, o río grande da Terra de Soneira", do SEMESCOM.
- O mecenado como mostra de amor á Terra: “Perfecto López. Un vimiancés na Galiza ideal”, de Xosé María Rei Lema.
- A depuración do maxisterio da Costa da Morte polas autoridades franquistas.
- As Illas Lobeiras en dous proxectos musicais da Costa da Morte.
- O Monte Corpiño, de Muxía, nun poema de Filomena Dato Muruais datado en 1894.
- A lembranza de trece homes da Costa da Morte nos campos de concentración nazis.