Consuelo e Antoine de Saint-Exupéry

Para N. Siegel

Consuelo e Antoine de Saint-Exupéry

11:31 01/08/23

Fronte ao arquipélago Frioul, navegando por unhas paraxes magnéticas e misteriosas, o noso guía nomea a Antoine de Saint-Exupéry a propósito da súa desaparición, durante a Segunda Guerra Mundial. A noticia é ben coñecida: en 1998, un mariñeiro marsellés atopou, enredada nos seus aparellos, unha escrava de prata gravada co seu nome e mais o da súa muller Consuelo, un agasallo dos editores do Principiño. O achado serviu para acoutar a zona e poucos anos despois recuperáronse os restos do seu avión, un Lightning P-38.

Isto aconteceu o 31 de xullo de 1944. Saint-Exupéry tiña 44 anos e comprometeuse a facer un recoñecemento fotográfico para trazar os mapas do sur do país, previo ao desembarco aliado na Provenza.

Ao estalar a Segunda Guerra Mundial, exiliado nos EEUU, Antoine escribe, debuxa e da cor á súa obra máis famosa: Le Petit Prince, unha fantasía sobre o seu irmán menor, falecido na infancia, inspirada nunha aterraxe forzosa no Sahara. Aos poucos, decide regresar a Europa para botar unha man aos seus compatriotas da única forma que lle permiten naqueles momentos: transportando material e correspondencia a bordo de avións.

Nunha época, cada vez que subía a un avión, coma se fose un santo protector, encomendábame a Antoine de Saint-Exupéry. Pensaba: oxalá que pilotos e sobrecargo sexan da mesma pasta ca el. Ademais da escritura, Saint-Exupéry dedicou a súa vida á aviación, traballando para o servizo de correos e sendo un dos pioneiros en realizar a liña París-Bos Aires, unha verdadeira proeza na súa época, semellante á de Jean Gardner Batten, aviadora neozelandesa que en 1936 se converteu na primeira muller en viaxar soa de Inglaterra a Nova Zelandia. A Saint-Exupéry, ademais, o seu don de xentes permitiulle facer moitos amigos en África, mesmo foi quen de resolver rifas e disputas diplomáticas entre eles... Ao seu oficio de piloto e ao drama dos avións que desaparecen, dedica novelas como Voo nocturno, Correo do Sur ou Terra de homes.

Con todo, chama a atención, o pouco ou nada que se fala da influencia exercida na súa obra pola súa esposa Consuelo (de solteira Suncín-Sandoval), escritora tamén. Esta filla e herdeira de ricos terratenentes do Salvador, estudara entre San Francisco, México e Francia. Contraeu o seu primeiro matrimonio aos 19 anos, que durou pouco, con 22 anos viaxa a México a estudar Xornalismo. Máis tarde marchará a Franza con José Vasconcelos, alí casa co diplomático e escritor guatemaleco, Enrique Gómez Carrillo, un personaxe digno de capítulo propio: xornalista, bohemio e académico, autor de máis de oitenta libros, entre eles Del Amor, del dor y del vicio, Bohemia Sentimental e Almas y cerebros, que morreu once meses despois. Viúva e dona dunha gran fortuna, Consuelo instálase daquela en Bos Aires, onde coincide con Saint-Exupéry. Disque namoraron perdidamente, tanto que ao parecer custáballes levar ben o día a día da súa relación, marcada polas ausencias, as distancias e as infidelidades. Con todo, o seu matrimonio durou 15 anos, ata a morte prematura de Saint-Exupéry. Non tiveron fillos e, á súa morte, Consolo legou todos os seus bens, que inclúen unha novela autobiográfica e unha chea de cartas a Antoine (cartas que nunca lle enviara), ao seu mordomo e xardineiro. En Memorias de la rosa, que non foi publicada ata o ano 2000, narra a vida en común con Saint-Exupéry e reivindica, ademais, o seu lugar na obra del, afirmando que foron creacións conxuntas. Atendendo aos datos históricos, podemos comprobar que o máis significativo da súa obra, a partir de Vol de Nuit, enmárcase entre 1931 e 1948, que corresponden aos anos do seu matrimonio con Consuelo. Ademais, o feito de que os editores estadounidenses Reynal e Hitchcook gravasen tamén o nome da súa esposa naquela escrava que lle regalaron, parece avalar esta afirmación.

No parque nacional das Calanques (fronte á Marseilleveyre) atoparedes o cemiterio mariño de Saint-Exupéry. No Mediterráneo conflúen aínda demasiados destinos, uns fuxindo da guerra e outros, por deixar de lado unha posición segura para acudir a prestar axuda na fronte. Unha das cousas que a min máis me conmoven do Principiño é a súa dedicatoria: “a León Werth”, escribe Saint-Exupéry, “o meu mellor amigo que vive en Franza, onde pasa fame e frío, para o neno que algún día foi”.
Penso en Saint-Exupéry como unha desas persoas que se atreveron a perseguir os seus soños, que tiveron unha vida chea de aventuras. E entre elas, a non menos dificultosa de regresar á terra e tratar de vivir cos pés no chan. Todo iso sen esquecer nunca ao neno que aínda levan dentro. Mentres o guía segue explicando, eu imaxínoo só, nos seus últimos instantes, sobrevoando este ceo en combustión, a bordo do seu Lightning P-38, que acaba de ser atacado por un caza alemán, descartada calquera tentativa de aterraxe de emerxencia, sen escapatoria... Caendo entre estes relevos incribles, indo para o fondo do mar turquesa e transparente que baña este lugar.

Dicía Orson Welles que a bordo dun avión pasamos con demasiada facilidade do terror ao aburrimento.
Ultimamente, teño a sensación de que as nosas sociedades europeas, occidentais (chámaas como queiras), estivesen a viaxar a bordo de Airbus con destino incerto.