Montevideo: o mellor do mellor para un neno emigrante

emigracion diaspora lonxe de montevideo

09:59 03/12/25

O paso do tempo fai que medre en min o agradecemento que merecen os cidadáns da República Oriental do Uruguai que en novembro de 1958 reciben a un neno emigrante que viaxa da man da súa nai para reunirse co seu pai nun lugar chamado Montevideo. Coido que con cinco anos non entendemos nadiña da emigración e por tanto tampouco nos afecta a morriña. Axiña, os recordos da aldea foron esvaecendo. O ingreso nunha nova realidade fai que centres a túa atención no que tes diante dos ollos para ir gardando no arquivo as imaxes e os sons que serán a túa compaña no escenario montevideano. Os recordos eran para os folladiños que me facía a avoa Concepción e tamén para o chocolate que mercaba na feira de Baio. O desembarco na capital uruguaia tivo lugar o xoves 27 pero a entrada sentimental foi na tarde do domingo 30, na casa de Ramón de Castromil. Aquel domingo é inesquecible.

Pasaban uns minutos das nove da mañá no pequeno apartamento alugado polo meu pai no barrio de Aires Puros e na cociña soaba unha música de gaitas. Estou na cama pero érgome axiña para ver onde están os gaiteiros e vou ata a cociña na que os meus pais están a almorzar. Os gaiteiros soan igualiño que os que estiveron no verán na festa da Ermida Vella en Tines. O meu pai explica que os da radio son emigrantes coma nós que están nunha audición chamada Sempre en Galicia. Conta que a leva escoitando desde que chegou pois tamén a escoitaba o dono da pensión (Paco Esperón) na que vivía na rúa Yaguarón, perto do Palacio Lexislativo. Un poco despois coñecín ao moi cordial pontevedrés Esperón e tamén a unha nena (Ester Cañás) que vivía con seus pais, que eran de Sada, nunha vivenda lindeira coa pensión. Vaia sorpresa! Os señores da radio falan coma min. Moitos anos despois, aqueles dous señores (Pedro Couceiro e Manuel Meilán) tiveron a xentileza de convidarme a colaborar na audición que desde 1950 sementaba identidade e sentimento na colectividade galega.

Pola tarde quedamos de ir a casa de Ramón de Castromil. O amigo do meu pai vivía na rúa Santa Ana, perto do noso apartamento. Coido que a distancia é dunhas seis cuadras en dirección ao Cemiteiro do Norte e despois de cruzar unha avenida chamada Propios (logo bulevar Xosé Batlle e Ordóñez) que ía desde o barrio de Sayago ata o barrio do Buceo. Chegados a Propios tivemos que deixar pasar varios camións antes de cruzar. Aquí foi onde preguntei que facían unha chea de homes e mulleres que abaneaban bandeiras e berraban desde os camións. O meu pai díxome que ían votar porque era día de eleccións e que os das bandeiras brancas eran do Partido Nacional e que os das bandeiras vermellas eran do Partido Colorado. Aquelas persoas eran as que escollían ao presidente. Había que meter nunha urna (nunca escoitara esta palabra) un papel impreso no que figuraba o nome do candidato e o número da lista pola que se presentaba. Os dous principais partidos eran os brancos e os colorados que eran elixidos para un mandato de catro anos. O meu pai falou da democracia uruguaia que era moi boa xa que o dictador Franco era un desgraciado. Eu nada entendía pero supoñía que o de votar sería boa cousa pois a xente dos camións amosaba moita alegría.
Lembro que ía moi nervioso de camiño a casa de Ramón. Os meus pais dixeron que o matrimonio Vázquez-Rama tiña unha filla chamada Mercediñas, moi simpática e que tamén viñera nun barco. Era maior ca min e contaba coa experiencia de ter cursado os dous primeiros anos de ensino primario. Lembro que Mercediñas foi moi amable e garimosa e sobre todo foi a mellor anfitrioa posible. O patio dianteiro da súa casa foi o lugar no que oín por vez primeira falar de Xosé Artigas e da bandeira uruguaia e dos ríos e os departamentos que ten o país. A moi boa Mercediñas amosoume os seus cadernos escolares e segundo ía pasando as páxinas aprendín que un paxaro chamado “hornero” fai o seu niño con barro e que cando vaia a escola terei que cantar o himno. Mentras admiraba os debuxos de Mercediñas, nun dos seus cadernos, ela foi buscar algo para merendar. Sentados do patio, puxo diante de min un prato con rodelas de pan que tiñan enriba unha especie de mermelada de cor ocre que disque é “dulce de leche”. Eu non me movín e Mercediñas animoume dicindo: Dale, comé, te va a gustar, es dulce de leche. Pois tiña razón, aquel doce era riquísimo e eu nunca comera nada tan saboroso. A bebida que acompañou ao doce de leite foi o mate con azucre que nunca probara. Alí, na casa de Mercediñas, decidín que despois do acontecido debía de ingresar, con convencemento, no Uruguai xa que non hai mellor sitio para que un neno emigrante sexa feliz. Sempre estarei agradecido e sempre manterei o meu namoramento coa beira riopratense que me acubillou en irmandade solidaria.